Geert Wilders heeft hard uitgehaald naar de Raad van State (RvS) na een kritisch advies over het plan om illegaal verblijf opnieuw als misdrijf aan te merken. In een felle reactie op X noemde de PVV-leider het “onbegrijpelijk” dat de hoogste kabinetsadviseur de kwalificatie zou willen afzwakken naar een overtreding. “Aangenomen PVV-amendement: illegaliteit misdrijf! Raad van State: maak er een overtreding van. Ze willen illegalen nog net geen beloning geven. Met de zwakkelingen van de RvS wordt Nederland één groot illegalennest,” schreef Wilders. Het advies van de Raad van State werd maandag gepubliceerd en zet daarmee opnieuw de spanning tussen politiek en bestuursinstituties in Den Haag op scherp.
Achtergrond van het conflict
De kern van de kwestie is een door de PVV ingediend amendement dat door de Tweede Kamer is aangenomen. Dat amendement stelt illegaal verblijf in Nederland opnieuw strafbaar als misdrijf. Het voorstel kreeg brede steun, maar riep direct vragen op over de reikwijdte van de strafbaarstelling. In het publieke debat duikt dan vaak de zogenoemde ‘kom soep’-situatie op: worden burgers die iemand in nood een maaltijd of een slaapplek aanbieden straks ook strafbaar?
Om die zorg te adresseren presenteerde minister Van Weel (Asiel en Migratie) een reparatievoorstel dat hulpverleners en mensen die incidentele, humanitaire hulp bieden, expliciet uitzondert van strafbaarheid. Volgens de Raad van State is die route juridisch en wetstechnisch echter onduidelijk. Het adviesorgaan vindt het voorstel “rommelig” en pleit ervoor om de aanpassing in een zorgvuldiger, afzonderlijke wetgevingstraject vorm te geven. Daarbij adviseert de RvS, aldus Wilders, de kwalificatie te verlagen van misdrijf naar overtreding.
Wat staat er juridisch op het spel
Het onderscheid tussen misdrijf en overtreding is meer dan semantiek. Bij misdrijven horen doorgaans zwaardere maximumstraffen, andere bevoegdheden voor opsporing en vervolging, en zwaardere rechtsgevolgen, zoals een strafblad. Een overtreding duidt daarentegen op een lichter regime, vaak met administratieve of beperkte strafrechtelijke sancties. In de praktijk bepaalt die kwalificatie hoeveel prioriteit politie, Openbaar Ministerie en vreemdelingenketen aan de handhaving kunnen geven en welke middelen zij daarbij mogen inzetten.
Voor voorstanders, onder wie de PVV, onderstreept het stempel ‘misdrijf’ dat Nederland grenzen heeft en daar consequenties aan verbindt. Tegenstanders vrezen dat criminalisering leidt tot verharding en onbedoelde neveneffecten, zoals drempels voor hulpverlening en extra druk op justitie. De discussie raakt daarmee aan de koers van het migratiebeleid én aan de uitvoerbaarheid binnen de strafrechtketen.
De reactie van wilders
Wilders zet het advies van de Raad van State neer als een voorbeeld van elitaire vervreemding. Volgens hem hebben veel Nederlanders genoeg van overvolle asielcentra, oplopende kosten en een beleid dat de regie over migratie onvoldoende waarborgt. In zijn framing komt de Raad van State vooral op voor de belangen van mensen zonder verblijfsrecht, in plaats van voor de rechtszekerheid en openbare orde waar burgers recht op hebben. Met zijn scherpe bewoordingen wil Wilders het contrast benadrukken tussen een democratisch gesteund Kamerbesluit en de terughoudende, juridisch-technische benadering van het adviesorgaan.
Kritiek van de raad van state
De Raad van State heeft als constitutionele taak om de kwaliteit van wetgeving te bewaken en te toetsen of voorstellen juridisch houdbaar en uitvoerbaar zijn. In dit dossier wijst de RvS op de noodzaak van een coherente wettelijke systematiek en zorgvuldige procedures. De uitzonderingen voor hulpverleners – bedoeld om situaties als de ‘kom soep’-casus te voorkomen – zouden volgens het advies beter in een apart en helder wetsvoorstel kunnen worden uitgewerkt. Dat moet voorkomen dat de strafbaarstelling én de uitzonderingen door elkaar lopen en tot interpretatieproblemen leiden.
Het advies, dat maandag openbaar is gemaakt, plaatst ook de vraag of de zware kwalificatie ‘misdrijf’ in verhouding staat tot het doel. In die context adviseren de juristen – in de lezing van Wilders – een afzwakking naar overtreding, of op zijn minst een strakker, nieuw wetgevingstraject dat recht doet aan rechtsstatelijke beginselen en uitvoerbaarheid.
Politieke verhoudingen en procedures
De spanning die nu zichtbaar wordt, past in een breder patroon waarin het politieke mandaat en bestuurlijke checks elkaar soms raken. De Tweede Kamer heeft het amendement aangenomen; de Raad van State brengt advies uit, zonder bindende kracht maar doorgaans zwaarwegend in de verdere behandeling. De regering – in dit dossier vertegenwoordigd door minister Van Weel – moet het advies wegen, al dan niet verwerken en vervolgens met een aangepaste tekst terugkeren naar het parlement. Daarna volgt behandeling in de Eerste Kamer.
Voorstanders van het RvS-proces benadrukken dat dit de normale democratisch-rechtsstatelijke route is: politiek bepaalt het ‘wat’, de Raad van State helpt het ‘hoe’ zuiver en uitvoerbaar te maken. Critici – waaronder Wilders – zien juist een risicovolle verschuiving van effectieve macht naar ongekozen instituties die politieke keuzes vertragen of verdunnen. Die spanning laait telkens op bij onderwerpen met grote maatschappelijke impact, zoals migratie.
Gevolgen en vervolgstappen
De komende weken draait het om keuzes. Eén pad is dat de Kamermeerderheid vasthoudt aan de kwalificatie als misdrijf en de regering vraagt het voorstel in die vorm te verduidelijken, inclusief waterdichte uitzonderingen voor humanitaire hulp. Een tweede mogelijkheid is de door de Raad van State gesuggereerde route: de strafbaarstelling als overtreding vormgeven en tegelijk de rechtsbescherming en handhaafbaarheid scherper afbakenen. Een derde optie is een geheel nieuw wetsvoorstel, waarmee het tijdpad langer wordt maar de systematiek overzichtelijker.
Voor de uitvoering zijn die keuzes niet triviaal. Politie en OM krijgen met een misdrijf andere instrumenten en prioritering dan bij een overtreding. De vreemdelingenketen – van de IND tot en met de Dienst Terugkeer en Vertrek – zal moeten afstemmen hoe strafrechtelijk handhaven zich verhoudt tot vreemdelingrechtelijke maatregelen, zoals bewaring en uitzetting. Ook maatschappelijke organisaties en gemeenten willen duidelijkheid over de vraag wanneer hulp als humanitair en dus onbestraft geldt, en wanneer sprake is van faciliteren van illegaal verblijf.
Samenvatting en vooruitblik
Met zijn uithaal richting de Raad van State zet Geert Wilders de toon in een debat waarin juridische techniek en politieke symboliek elkaar raken. De Raad van State waarschuwt voor rommelige wetgeving en pleit voor zorgvuldigheid en – in de lezing van Wilders – een mildere kwalificatie. De PVV-leider bestrijdt dat en houdt vast aan het signaal dat illegaal verblijf een misdrijf moet zijn. Wat volgt is een politiek-juridische weging: hoe veranker je een duidelijke norm in een wet die in de praktijk houdbaar is en de gewenste effecten sorteert?
De uitkomst bepaalt niet alleen het juridische label, maar ook de koers van het migratiebeleid en de handhaving in de praktijk. Zodra het kabinet met een aangepaste tekst komt, ligt de bal weer bij de Kamer. Dan zal blijken of de meerderheid vasthoudt aan het eerdere besluit of kiest voor bijsturen op advies van de Raad van State. Volg onze berichtgeving voor de verdere stappen – en laat ons weten wat jij vindt op onze sociale media.
Bron: dagelijksestandaard.nl
