De storm rond de Europese subsidies voor ngo’s en lobbygroepen is deze week opnieuw opgelaaid, en dit keer ligt voormalig klimaatcommissaris Frans Timmermans rechtstreeks onder vuur. Uit nieuwe onthullingen blijkt dat de Europese Commissie tussen 2019 en 2023 maar liefst 17 miljard euro verdeelde onder 37.000 organisaties. Vooral rechtse en conservatieve partijen in het Europees Parlement spreken van een schokkende geldstroom die te vaak de eigen politieke agenda van Brussel ondersteunt.
Het groeiende verzet tegen subsidies
Binnen het Europees Parlement bestaat al langere tijd kritiek op de manier waarop de Commissie belastinggeld uitkeert. De meesten van de gesubsidieerde organisaties hebben een uitgesproken groene of linkse achtergrond, iets dat volgens critici niet strookt met een eerlijke verdeling. Vooral de christendemocratische EVP, de conservatieve ECR en de radicaal-rechtse Patriotten voor Europa stellen openlijk vragen.
De liberale, socialistische en linkse fracties zien de subsidies vooral als steun aan maatschappelijke betrokkenheid, duurzaamheid en mensenrechten. Maar dat weerhoudt hun politieke tegenstanders er niet van om de geldstromen aan te merken als verkapte steun voor activistische bewegingen die de Brusselse agenda kracht bijzetten.
Het nieuwe subsidieregister
Het initiatief dat de zaak op scherp zette, komt niet van de Europese Commissie zelf maar van de Hongaarse europarlementariër Csaba Dömötör. Zijn fractie, Patriotten voor Europa – waar ook de PVV deel van uitmaakt – publiceerde een online register waarin alle gesubsidieerde organisaties tussen 2019 en 2023 zijn opgenomen.
Dat is opmerkelijk, want je zou verwachten dat de Commissie zélf transparant zou zijn over de bestemming van miljarden belastinggeld. Toch gebeurde dat niet. Nu is het dus een oppositiegroep die de informatie naar buiten brengt, en dat zorgt voor politieke spanning.
Timmermans en de Groene Agenda
De kritiek richt zich in het bijzonder op Frans Timmermans, architect van de Europese Green Deal. Hij zou volgens tegenstanders tijdens zijn tijd als commissaris groene ngo’s financieel hebben ondersteund om draagvlak te creëren voor zijn ambitieuze klimaatplannen. Een rapport van de Europese Rekenkamer uit april bevestigde al dat er sprake was van een gebrek aan controlemechanismen bij de subsidie-uitgaven.
Voorbeelden van projecten die in de boeken staan, zijn onder andere een genderanalyse in Myanmar, diverse klimaatacties en het Belgische initiatief “Moslimvrouwen tegen genderislamofobie”. Dat laatste project kreeg 290.000 euro en wordt in verband gebracht met een vereniging die banden heeft met de Moslimbroederschap.
Politieke gevoeligheid
Volgens Vlaams Belang-Europarlementariër Tom Vandendriessche gaat het probleem verder dan de inhoud van de projecten zelf. Hij benadrukt dat er op zich niets mis is met pluralisme en dat ook organisaties die haaks staan op zijn overtuigingen subsidies mogen ontvangen. Zijn kritiek richt zich vooral op het feit dat de balans structureel overhelt naar linkse en progressieve initiatieven, terwijl rechtse organisaties nauwelijks iets ontvangen.
Hij stelt bovendien dat de Commissie als uitvoerend orgaan helemaal niet de rol heeft om actief politieke agenda’s te sturen met belastinggeld. “De Commissie is geen regering, maar een apparaat dat besluiten van Raad en Parlement moet uitvoeren,” aldus Vandendriessche.
Gebrek aan democratische controle
Het argument van de critici komt steeds terug: gebrek aan transparantie en controle. Waar nationale en regionale regeringen hun subsidies doorgaans in detail openbaar maken, bleef dat bij de Europese Commissie lang vaag. Pas na parlementaire vragen en maanden van eigen speurwerk kwam er een lijst boven water. Dat voedt het gevoel dat er iets verborgen moest blijven.
Voorstanders van het subsidiestelsel wijzen erop dat veel ngo’s cruciaal werk verrichten op het gebied van klimaat, mensenrechten en sociale gelijkheid. Zonder Europese steun zouden veel van deze organisaties simpelweg niet kunnen bestaan. Toch blijft de vraag hangen waarom die steun zo eenzijdig bij progressieve thema’s terechtkomt.
Strijd om beeldvorming
De timing van dit debat is explosief. In veel lidstaten groeit de scepsis tegenover Brussel en de manier waarop met belastinggeld wordt omgesprongen. Voor partijen zoals de PVV en hun bondgenoten in de Patriotten voor Europa is dit hét bewijs dat de EU niet neutraal opereert, maar bewust haar eigen ideologische koers financiert.
Tegenstanders daarvan stellen dat dit vooral framing is, en dat het register vooral laat zien hoe breed het Europese subsidiestelsel is, met duizenden uiteenlopende initiatieven verspreid over alle lidstaten. Toch blijft de perceptie hangen dat onder leiding van Timmermans vooral klimaatactivisten en linkse bewegingen extra steun kregen.
De roep om hervorming
Het is duidelijk dat dit debat de komende maanden niet zal verstommen. De werkgroep die recent door het Europees Parlement werd opgericht om de subsidiestromen te onderzoeken, zal een cruciale rol spelen in het herstel van vertrouwen. Voor veel Europarlementariërs is het essentieel dat er voortaan striktere regels, transparante rapportages en onafhankelijke controles komen.
Zonder die stappen dreigt het wantrouwen alleen maar groter te worden, zeker in landen waar euroscepsis al jaren groeit.
De affaire rond de 17 miljard euro aan subsidies legt een zwakke plek bloot in de Europese besluitvorming. Het feit dat juist een oppositiegroep dit register openbaar moest maken, onderstreept het gemis aan transparantie bij de Europese Commissie.
Frans Timmermans staat hiermee opnieuw in het middelpunt van politieke kritiek, iets wat zijn reputatie als architect van de Green Deal geen goed doet. Of dit dossier hem blijvend zal achtervolgen, valt nog te bezien, maar dat het de Europese discussie over subsidies en democratische controle op scherp heeft gezet, staat buiten kijf.
Wat vind jij? Moet de Europese Commissie zelf direct volledige inzage geven in alle subsidies, of zijn de huidige mechanismen voldoende? Laat je mening horen en praat mee via onze Facebookpagina.
