Omroep Zwart vierde onlangs vijf jaar bestaan, maar achter het jubileum gaat een onzekere toekomst schuil. Directeur Akwasi waarschuwt dat het ledenaantal fors achterblijft bij de norm die binnen het publieke bestel vereist is. Als de omroep in december niet op 100.000 leden uitkomt, is de kans reëel dat de jongste publieke omroep zijn plek verliest. Volgens Akwasi heeft hij sinds de oprichting vooral weerstand ervaren, maar ziet hij die spanning als drijfveer om door te gaan.
Onzekere toekomst na jubileum
Vijf jaar na de start staat Omroep Zwart op een kruispunt. De omroep werd toegelaten als nieuwe speler in het bestel met de belofte meer perspectieven, geluiden en verhalen een plek te geven. De harde realiteit is dat het huidige ledenaantal – 38.000 – ver verwijderd is van de drempel van 100.000 leden die in december gehaald moet zijn. Lukt dat niet, dan dreigt het doek te vallen.
De omroep erkent dat het tempo in de groei achterblijft, maar wijst erop dat de organisatie eerder in zeer korte tijd tienduizenden leden wist te winnen. Nu het portfolio aan programma’s is uitgebreid, hoopt Omroep Zwart opnieuw momentum te creëren. Toch is de opgave groot: er moeten in enkele maanden ruim zestigduizend nieuwe leden bijkomen.
Van protest naar publieke omroep
De aanleiding voor de oprichting ligt bij de protesten in 2020, toen het Black Lives Matter-moment in Nederland veel losmaakte. Akwasi uitte toen scherpe kritiek op Zwarte Piet en merkte dat vooral de felheid van zijn woorden bleef hangen, niet de aanleiding of de boodschap. Die ervaring, zegt hij, maakte duidelijk hoe groot de kloof kan zijn tussen beeld en werkelijkheid en hoe beperkt sommige stemmen in de media doorklinken.
In zijn boek Brieven aan Anton de Kom beschrijft Akwasi dat hij het als zijn recht ziet om als belastingbetaler en inwoner een publieke omroep op te bouwen. Dat uitgangspunt – representatie, eigenaarschap en gelijkwaardige toegang tot het publieke gesprek – vormt nog altijd de kern van de missie van Omroep Zwart.
Strijd om leden en een harde deadline
De komende maanden draaien vrijwel volledig om ledenwerving. Omroep Zwart zet campagnes op, probeert programmamerken te verbinden aan community’s en zoekt samenwerking met makers en organisaties die dezelfde ambitie delen: een publieke omroep die Nederland in al zijn schakeringen weerspiegelt. De haalbaarheid blijft onzeker. Akwasi benadrukt dat er geen garanties zijn, maar dat niet meedoen geen optie is: alleen met extra steun van leden kan de omroep blijven bouwen.
Voor potentiële leden is de inzet helder: wie waarde hecht aan een divers en eerlijk medialandschap, kan via een lidmaatschap de continuïteit van deze omroep mede bepalen. Tegelijkertijd is er scepsis bij een deel van het publiek, ingegeven door het debat rond de oprichter, de rol van nieuwe omroepen en de vraag hoe het bestel met vernieuwing omgaat. Die spanning speelt al sinds de oprichting en beïnvloedt ook nu het tempo van de groei.
Programma’s en erkenning
Ondanks de druk zijn er inhoudelijke stappen gezet. De documentaireserie De Afhaalchinees haalde een nominatie voor de Zilveren Nipkowschijf, een prestigieuze erkenning binnen de Nederlandse televisie. Daarnaast zette de omroep in op entertainment en human interest, met onder meer That’s My Jam en een reeks documentaires die nieuwe makers en thema’s een podium geven. Die zichtbaarheid leverde waardering op in vakkringen en bij een groeiende, maar nog beperkte, achterban.
Toch is er intern de conclusie dat een essentieel onderdeel nog onvoldoende aanwezig is: journalistieke aanwezigheid in het dagelijkse nieuws. Juist wie wil meedoen in het gesprek van de dag, heeft een consistent actualiteitenaanbod nodig. Dat besef vertaalt zich nu in plannen voor een eigen actualiteitenprogramma.
Journalistieke ambities en een nieuw programma
Omroep Zwart werkt aan een format dat nieuws en achtergronden combineert met ruimte voor perspectieven die minder vaak doorklinken. Details zijn nog niet bekend, maar de nadruk ligt op constructieve journalistiek en verdieping, met makers die dicht op de samenleving staan. Volgens de omroep is dat de volgende stap in het volwassen worden van het merk: naast cultuur, human interest en documentaire nu ook een herkenbare nieuwsstem.
Die keuze is niet zonder risico’s. Nieuwsredacties zijn kostbaar en vergen continuïteit en vertrouwen van publiek én partners. De timing – vlak voor een ledendeadline – maakt het extra uitdagend. Tegelijk kan juist zichtbaarheid in actualiteiten de wervingscampagne kracht bijzetten.
Botsing met de gevestigde orde
Vanaf de start positioneerde Omroep Zwart zich als anders dan de traditionele omroep. Niet alleen in toon en vormgeving, maar ook in taalgebruik, thema’s en keuze van makers. Dat levert originaliteit op, maar roept ook spanning op met bestaande werkwijzen en verwachtingen. Akwasi constateert dat er in de geschiedenis nauwelijks voorbeelden zijn van omroepdirecteuren die op hem lijken – een gegeven dat het pad eenzamer maakt, maar ook urgentie geeft.
De omroep wijst erop dat vernieuwing tijd vraagt en dat niet elke traditie automatisch past bij een nieuwe generatie kijkers en luisteraars. Tegelijk is aansluiting zoeken bij het bestel onvermijdelijk: om mee te doen in de dagelijkse informatievoorziening, zijn samenwerking, journalistieke standaarden en transparantie cruciaal.
Vijandigheid, volharding en de vraag uit Den Haag
De afgelopen jaren waren getekend door scherpe kritiek, politiek debat en maatschappelijke frictie. Akwasi zegt die vijandigheid te voelen, maar ziet het als onderdeel van het werk. Volgens hem maakt het de omroep niet bitter, maar vastberaden. Of er in Den Haag voldoende draagvlak is voor het voortbestaan van Omroep Zwart, blijft onduidelijk. Uiteindelijk is het ledenaantal doorslaggevend – en dat ligt in handen van het publiek.
De komende maanden beslissen
Met december als harde einddatum is de agenda gevuld met campagnes, optredens, samenwerkingen en zichtbaarheid rond bestaande en nieuwe titels. De inzet is tweeledig: laten zien wat er de afgelopen jaren is opgebouwd én duidelijk maken wat verloren gaat als de grens niet wordt gehaald. Makers en medewerkers zetten tegelijk in op uitbreiding van het aanbod, waaronder het in ontwikkeling zijnde actualiteitenprogramma.
Mocht het ledenaantal niet toereikend zijn, dan is de kans groot dat Omroep Zwart zijn plek verliest binnen het bestel. Dat zou niet alleen gevolgen hebben voor de organisatie, maar ook voor het bredere gesprek over representatie en vernieuwing in de publieke omroep. Wordt de grens wél gehaald, dan kan de omroep verder werken aan het versterken van journalistieke slagkracht en het verdiepen van de relatie met kijkers en luisteraars.
Vooruitblik
Omroep Zwart staat voor een beslissende fase: een korte, intensieve ledenrace met grote consequenties. De afgelopen vijf jaar leverden zichtbare programma’s, erkenning in de vorm van nominaties en een heldere missie op. De vraag is nu of dat genoeg steun mobiliseert om de toekomst veilig te stellen. In december volgt het oordeel. Tot die tijd staat één vraag centraal: wil het publiek dat deze stem in het publieke landschap blijft bestaan?
Wat vindt jij: heeft Omroep Zwart een blijvende plek nodig binnen het publieke bestel? Laat het ons weten op onze sociale media en ga in gesprek met andere lezers.
