Het eerste grote televisiedebat van deze campagne, uitgezonden op RTL 4, werd vooraf gezien als een belangrijke graadmeter. Toch bleef het gevoel hangen dat het geen beslissend moment werd. De afwezigheid van Geert Wilders bepaalde de toon, net als de vele reclameblokken die de vaart uit de avond haalden. De verwachtingen waren hoog, maar het debat leverde weinig verrassingen op.
Afwezigheid van Wilders
Geert Wilders verscheen niet op het podium. Zijn campagneteam voerde veiligheidszorgen aan, nadat melding was gemaakt dat hij mogelijk doelwit was van een terreurcel die ook een aanslag op de Belgische premier zou hebben beraamd. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) liet weten dat er geen restdreiging meer was. RTL gaf volgens de omroep de optie om het debat te verplaatsen naar de zwaar beveiligde Tweede Kamer, maar Wilders bedankte voor dat voorstel.
De afmelding had grote effecten op de dynamiek. Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA), Henri Bontenbal (CDA) en Dilan Yesilgöz (VVD) kruisten de degens niet met de PVV-voorman, maar met Rob Jetten (D66), die in de praktijk de plek innam die voor Wilders was voorzien. Daarmee verschoof het zwaartepunt van het debat. De scherpe links-rechtsconfrontatie die veel kijkers verwachtten, bleef uit.
Gevolgen voor de dynamiek
Debatten staan of vallen met contrast. De afwezigheid van de lijsttrekker die in de peilingen de grootste is of in elk geval hoog staat, zorgt onvermijdelijk voor een andere toon. Zonder Wilders ontbrak de voorspelbare, maar vaak mediagenieke botsing met andere partijen over migratie, rechtsstaat en koopkracht. Het debat kwam daardoor gemoedelijker over en bood meer ruimte voor herhaling van bekende standpunten dan voor nieuwe lijnen of opvallende doorbraken.
Voor de kijker betekende het een avond waarin standpunten helder werden herbevestigd, maar waarin de electorale kaarten vermoedelijk nauwelijks zijn herschud. Juist in een krappe campagnekalender is dat een gemiste kans voor partijen die wilden verrassen of hun profiel scherper neerzetten.
Reacties op de samenstelling
Televisiecriticus Victor Vlam wees op X (voorheen Twitter) op de keuze om de lege plek van Wilders te laten invullen door D66. Volgens hem was het, inhoudelijk gezien, overtuigender geweest om een rechtse of rechts-conservatieve partij die lijn te laten vertegenwoordigen, bijvoorbeeld JA21. In zijn analyse was dit blok tijdens het debat onvoldoende aanwezig, terwijl het politiek gezien veel invloed heeft.
Vlam merkte ook op dat Wilders’ naam opvallend weinig viel. Dat kan, zo suggereerde hij, ook te maken hebben met het feit dat sommige lijsttrekkers het niet erg vonden de spotlights eens niet met de PVV-leider te hoeven delen. Het gevolg was een debat dat keurig bleef, maar zelden spannend werd.
Een gemoedelijk debat zonder game changer
Inhoudelijk bood de avond vooral een herhaling van zetten. De grote thema’s kregen een plek, maar zonder spraakmakende momenten of breekpunten die de verkiezingskoers kunnen verleggen. Wie hoopte op een game changer, kwam bedrogen uit. Dat geldt zeker voor kiezers die nog zweven en hopen op duidelijke contrasten om hun keuze te bepalen.
Dat het debat ordelijk verliep, hoeft niet per se negatief te zijn. Het gaf kandidaten de ruimte om standpunten rustig toe te lichten. Tegelijkertijd hoort bij een eerste groot televisiedebat de belofte van nieuwe accenten en harde confrontaties. Die bleven uit, mede door het gewijzigde deelnemersveld.
Reclame-onderbrekingen onder vuur
Naast de afwezigheid van Wilders was er nog een punt van kritiek: de hoeveelheid reclame. Vier lange blokken sneed het programma in stukken en haalde volgens critici de vaart eruit. Dat gold niet alleen voor de kijkbeleving, maar ook voor de spanningsboog van het debat zelf. Elk segment moest opnieuw op gang komen, waardoor momentum lastiger vast te houden was.
Dat een commerciële zender met reclame werkt, is logisch. Toch klinkt in verkiezingstijd regelmatig de oproep om de publieke taak zwaarder te laten wegen. Een politiek debat is geen gewone entertainmentshow; het draagt bij aan democratische meningsvorming. In dat licht is de vraag gerechtvaardigd of er alternatieve formats mogelijk zijn, bijvoorbeeld met kortere onderbrekingen of langere doorlopende blokken.
Debatleiding en format
Er klonk ook lof. Fons Lambie werd breed geprezen om zijn geserreerde debatleiding. Hij hield de orde, greep in waar nodig en maakte zichzelf niet groter dan het debat. Die vorm van strakke regie zorgt voor overzicht, zeker op avonden waar veel onderwerpen en sprekers om aandacht vragen.
Over het format zelf valt te discussiëren. De afzegging van een hoofdrolspeler is altijd lastig te repareren. De aangeboden verhuizing naar de Tweede Kamer als veiligheidsoplossing laat zien dat RTL bereid was mee te bewegen. Het neemt niet weg dat het eindproduct voor kijkers voelde als een compromis: degelijk, maar net niet urgent.
Wat betekent dit voor de campagne?
Omdat grote schokgolven uitbleven, lijkt de impact op de peilingen beperkt. Partijen die steunden op een opvallend moment om het verschil te maken, moeten hun hoop vestigen op de volgende debatten en optredens. Intussen blijft de vraag hoe om te gaan met afwezige lijsttrekkers en wat dat betekent voor de representativiteit van een debat. Een concreet alternatief – bijvoorbeeld een vervanger vanuit dezelfde politieke hoek – zal vaker worden besproken na deze ervaring.
Voor kiezers was dit debat nuttig om de bekende lijnen nog eens naast elkaar te zetten. De echte spanning verplaatst zich mogelijk naar de komende weken: wie pakt initiatief, wie durft het conflict te zoeken en wie weet de onzekere kiezer definitief te overtuigen?
Wat vindt u?
Een discussiepunt dat boven de markt blijft hangen: is een debat zonder de lijsttrekker die hoog in de peilingen staat nog steeds relevant? Veel hangt af van de vraag of andere partijen erin slagen het vacuüm te vullen met inhoud en scherpte. We horen graag hoe u dat zag.
- Ja, dan kan het nog steeds relevant zijn
- Nee, hij is immers de grootste in de peilingen
De kern van de avond: degelijk debat, beperkte frictie, sterke regie, maar een gemis aan urgentie door de afwezigheid van Wilders en door reclame-onderbrekingen die de flow braken. De echte test volgt wanneer alle hoofdrolspelers tegelijk het podium betreden. Deel uw kijk op het debat via onze sociale media: wat vond u overtuigend, en wat had u anders willen zien?
Samenvattend: het RTL-debat bood duidelijkheid, maar geen koerswijziging. Zonder Wilders ontbrak het aan de verwachte spanning en contrasten. De kritiek op de reclameblokken legt een bredere vraag bloot: hoe verenigen we commerciële televisie met het publieke belang tijdens verkiezingen? Het antwoord daarop zal de toon zetten voor de volgende debatten.
Bron: mediacourant.nl
