Geert Wilders was niet aanwezig bij het RTL-lijsttrekkersdebat, maar zijn afwezigheid bepaalde wel de toon. Volgens opiniemaker Rutger van den Noort leverde juist dat hem de winst op: door niet mee te doen aan een debat waarin vier middenpartijen elkaar weinig ontliepen, bleef Wilders het referentiepunt. Het leverde een opvallend beeld op in een cruciale fase van de campagne: een podium vol bekende gezichten en vertrouwde standpunten, met buiten beeld de politicus over wie het onuitgesproken toch vaak ging.
Vier partijen, weinig verschil
Deelnemers aan het RTL-debat waren D66, CDA, VVD en GroenLinks-PvdA. In de woorden van Van den Noort bevestigden zij wat voor veel kijkers al langer voelbaar is: inhoudelijk kwam er weinig frictie. D66 legde de nadruk op klimaatbeleid en sociale thema’s, Henri Bontenbal (CDA) presenteerde zich als een betrouwbare bestuurder, de VVD hield de koers ‘regeerbaar en verantwoord’, en Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) plaatste morele accenten bij grote dossiers. Het leverde een debat op waarin stijlverschillen zichtbaar waren, maar de afstand in beleidsrichting beperkt bleef.
Bij onderwerpen als wonen, zorg, klimaat en veiligheid klonken variaties op bekende lijnen. Het zijn thema’s waarop de vier partijen in de afgelopen jaren geregeld met elkaar hebben samengewerkt of compromissen hebben gesloten. Van den Noort stelt dat juist die overlap het zicht op fundamentele keuzes vertroebelde. De onderliggende kritiek: het publiek hoorde veel nuance, weinig breuk.
Wilders afwezig, toch aanwezig
Wilders sloeg het debat over vanwege veiligheidszorgen, maar zijn thema’s waren nadrukkelijk aanwezig. Migratie, veiligheid, regeldruk, EU-beleid en betaalbaarheid kwamen voorbij als rode draad. Toch, zo luidt de lezing van Van den Noort, durfde niemand op het podium de scherpere randjes van het debat openlijk te trekken: bijvoorbeeld het pleiten voor een tijdelijke grenssluiting, het wegstrepen van stikstofdoelen of het fundamenteel herzien van Europese afspraken.
Die spanning — praten over onderwerpen waar de PVV groot op is, zonder de PVV-lijn te omarmen — maakte de leegte voelbaar die Wilders’ afwezigheid achterliet. De impliciete boodschap volgens Van den Noort: als de verschillen klein worden, wint degene die erboven gaat hangen.
Kritiek op het midden volgens Van den Noort
Van den Noort fileert het ‘midden’ met de stelling dat de gevestigde partijen inhoudelijk uitgehold zijn en bestuurlijke continuïteit verwarren met probleemoplossend vermogen. Hij wijst op een rij dossiers die de afgelopen vijftien jaar onder opeenvolgende kabinetten — vaak met combinaties van deze partijen — niet of onvoldoende zijn opgelost: de stijgende asielinstroom, een onder druk staande zorg, oplopende klimaatkosten, aanhoudende woningnood en tanend vertrouwen in de politiek.
Zijn conclusie is scherp: vier stemmen, één boodschap. Daarmee suggereert hij dat het debat vooral de illusie van keuze voedde. De verschillen die telden, lagen volgens hem niet op het podium, maar juist erbuiten — bij partijen die harder breken met de consensus.
Wat er wel en niet gezegd werd
Inhoudelijk ging het debat langs meerdere dossiers die kiezers bezighouden:
- Klimaat en energie: tempo en betaalbaarheid, met D66 en GroenLinks-PvdA voorop in ambitie en VVD/CDA vooral op uitvoerbaarheid.
- Wonen: versnellen van bouwen en regie vanuit de overheid; pijnpunt blijft schaarste en ruimtelijke keuzes.
- Zorg: oplopende kosten, personeelstekorten en de balans tussen kwaliteit en betaalbaarheid.
- Migratie: druk op opvang en integratie; discussies over instroombeperking blijven vaak binnen bestaande kaders.
Volgens Van den Noort ontbraken de scherpe breukvoorstellen: tijdelijke grenssluiting, het afblazen van stikstofdoelen, of het expliciet openbreken van EU-afspraken. Dat maakte het debat volgens hem voorspelbaar en bevestigde het beeld van een keurig georkestreerde strijd om de middengrens.
Context: veiligheid en campagne
De afwezigheid van Wilders werd toegeschreven aan veiligheidszorgen. Daarmee speelde niet alleen het debat, maar ook de campagne zich af binnen een uitzonderlijke context. Het leidde tot de vreemde situatie dat de partij met een grote achterban nauwelijks zelf aan het woord kwam, terwijl haar thema’s wel dominant waren. Voor RTL en de deelnemende partijen betekende het een inhoudelijke spagaat: doorpraten over prangende onderwerpen, zonder dat de afwezige hoofdpersoon daar direct op reageerde.
Voor de campagne dynamiek is het effect dubbel. Aan de ene kant kunnen deelnemers zonder de constante confrontatie met Wilders hun verhaal rustiger neerzetten. Aan de andere kant versterkt afwezigheid de suggestie dat het echte conflict — over richting en tempo — elders wordt uitgevochten. Dat is precies het punt dat Van den Noort maakt wanneer hij zegt dat je soms wint door niet mee te doen.
Reakties en betekenis
De stelling van Van den Noort — dat Wilders won door weg te blijven — is een interpretatie, maar wel één die past bij het bredere sentiment onder kritische kijkers: het verlangen naar duidelijke keuzes. Of dat verlangen zich vertaalt in stemmen, hangt af van de komende weken. Debatten bij andere omroepen, partijbijeenkomsten en onverwachte gebeurtenissen kunnen de verhoudingen nog verschuiven.
Voor de deelnemende partijen ligt er een uitdaging: inhoudelijke verschillen zichtbaarder maken zonder geloofwaardigheid te verliezen. Voor Wilders en andere oppositiepartijen geldt het omgekeerde: hun beloftes concreet maken zonder aan scherpte in te boeten. In beide gevallen draait het om vertrouwen — het schaarste goed van deze tijd.
Slot: stilte als strategie
De avond bij RTL onderstreepte een paradox: hoe minder onderscheid er hoorbaar is tussen bestuurspartijen, hoe groter de impact van degene die erbuiten blijft. Van den Noort vat dat samen door te stellen dat stilte soms meer zegt dan woorden. Zijn oordeel laat weinig ruimte: als het midden elkaar vindt in nuance, dan wint de buitenstaander die symbool staat voor breuk.
Of dat beeld blijft hangen tot aan de stembus, is de vraag waarop de rest van de campagne antwoord moet geven. De komende dagen zullen meer optredens, interviews en debatmomenten tonen of de partijen het verschil alsnog zichtbaar krijgen — of dat de afstand tussen woorden en oplossingen opnieuw de boventoon voert. Wat vond jij van het debat en deze analyse? Laat het weten via onze sociale kanalen.
Bron: dagelijksestandaard.nl
