VVD-leider Dilan Yeşilgöz houdt GroenLinks-PvdA nadrukkelijk buiten beeld als coalitiepartner, ook nu Jesse Klaver de leiding van het linkse blok heeft overgenomen van Frans Timmermans. Volgens Yeşilgöz gaat het niet om de persoon, maar om de inhoudelijke afstand. Ze blijft sturen op een centrumrechts kabinet, terwijl zo’n combinatie – met in elk geval D66, VVD, CDA en JA21 – momenteel geen meerderheid heeft. Hoe die impasse precies doorbroken kan worden, laat ze in het midden. Wel spreekt ze de hoop uit dat de verkenning snel tot duidelijkheid leidt.
Wat er veranderd is en wat niet
De wisseling van de wacht bij GroenLinks-PvdA – van Timmermans naar Klaver – verandert voor Yeşilgöz weinig. In haar ogen zit het probleem niet bij de lijsttrekker of fractieleider, maar bij de koers van het linkse blok op dossiers als migratie, financiën en klimaat. Dat blijft voor haar reden om niet met GroenLinks-PvdA te onderhandelen over een coalitie. De boodschap is daarmee dezelfde als in eerdere fases van de formatie: er komt voor de VVD-leider geen kabinet met het linkse blok.
Waarom GroenLinks-PvdA buiten beeld blijft
Yeşilgöz presenteert haar keuze als een principiële. Zij zegt dat de inhoudelijke kloof te groot is om samen te besturen. Denk aan striktere migratieregels, een behoedzaam begrotingsbeleid en een uitvoerbare klimaatagenda. Dat zijn prioriteiten die zij centrumrechts noemt en die zij niet verenigbaar acht met de plannen van GroenLinks-PvdA. Dat Klaver bekendstaat als een wendbare onderhandelaar doet daar in haar optiek niets aan af.
De rekensom: centrumrechts zonder meerderheid
De kern van het vraagstuk is aritmetisch. Een duidelijke centrumrechtse combinatie met VVD, D66, CDA en JA21 haalt nu geen meerderheid. Yeşilgöz erkent die realiteit, maar doet nog geen uitspraak over hoe het blok wél aan stabiel draagvlak kan komen. Zonder extra partner komt een minderheidskabinet dichterbij. Dat vraagt ofwel gedoogsteun van buiten, ofwel per dossier wisselende meerderheden. Beide routes kennen politieke risico’s: het eerste vereist een expliciete overeenkomst met een oppositiepartij, het tweede kan bestuurlijke voorspelbaarheid onder druk zetten.
Klaver, Jetten en de lijnen uit 2017
Jesse Klaver heeft eerdere formatie-ervaring. In 2017 schoof hij namens GroenLinks aan bij de onderhandelingen met onder meer VVD en D66. Die gesprekken strandden uiteindelijk, vooral op de wens om met andere landen asielafspraken te maken. Het illustreert hoe migratie al jaren een breekpunt is. Tegelijk is bekend dat Klaver en de beoogd premier Rob Jetten (D66) goede persoonlijke verhoudingen hebben. Dat kan in de huidige verkenning helpen om bruggen te slaan tussen midden en links, maar het verandert niets aan de harde lijn die Yeşilgöz nu trekt tegenover het linkse blok.
De draai van Yeşilgöz en het kabinet-Schoof
Tijdens de vorige formatie liet Yeşilgöz aanvankelijk weten alleen een kabinet te willen gedogen. De reden: de forse verkiezingsnederlaag van de VVD na het vertrek van Mark Rutte. Ruim twee maanden hield ze vast aan die opstelling. Daarna kondigde ze aan “een stap naar voren” te zetten en verantwoordelijkheid te willen nemen. Nog eens vijf maanden later volgde het kabinet-Schoof, waarin vier VVD-bewindspersonen zitting namen. Die eerdere draai laat zien dat Yeşilgöz in de loop van een proces ruimte kan vinden om haar positie te herijken – maar voor GroenLinks-PvdA houdt ze de deur nadrukkelijk dicht.
Strategische opties op tafel
Als een klassiek meerderheidskabinet niet haalbaar is, resteert een handvol scenario’s:
- Een minderheidskabinet dat structurele gedoogsteun zoekt bij één of meer partijen.
- Een zakenkabinet of randconstructie waarin partijpolitieke accenten minder zichtbaar zijn, maar dat vergt brede consensus in de Kamer.
- Per dossier wisselende meerderheden, bijvoorbeeld op migratie, wonen en klimaat. Dat kan flexibiliteit bieden, maar maakt het sturen op langetermijnbeleid lastig.
Yeşilgöz spreekt voorkeur uit voor een herkenbaar centrumrechts beleidspakket. In elk van deze varianten zal zij dus vooraf garanties willen dat op haar sleutelpunten voldoende steun bestaat.
Wat de verkenner nu moet uitzoeken
De verkenning draait om drie vragen. Eén: welke combinaties hebben überhaupt kans op slagen, gerekend in zetels én inhoud? Twee: welke vorm – meerderheid, minderheid, of gedoog – biedt het meeste perspectief op stabiliteit? Drie: hoe verhouden persoonlijke verhoudingen zich tot programmatische verschillen? De constatering dat Yeşilgöz GroenLinks-PvdA afwijst, versmalt het speelveld, maar dwingt partijen ook creatiever na te denken over samenwerking buiten vaste blokken om.
De rol van D66 en CDA
D66 is voor elk midden- of centrumrechts scenario bijna onmisbaar. Met Jetten als beoogd premier ligt daar leiderschap én verantwoordelijkheid. Tegelijk zal D66 inhoudelijke garanties willen op klimaat, onderwijs en rechtsstaat. Het CDA, dat de afgelopen jaren zocht naar herprofilering, kan in een centrumrechtse constellatie een brugfunctie vervullen tussen bestuurlijke stabiliteit en conservatieve accenten. Of JA21 structureel wil en kan meeregeren, is mede afhankelijk van afspraken op migratie en veiligheid.
Inhoud boven personen
Dat Yeşilgöz benadrukt dat het haar om de inhoud gaat, past in een bredere trend: onderhandelingen draaien steeds minder om vertrouwde combinaties en steeds meer om meetbare afspraken op een beperkt aantal prioriteiten. Denk aan het maken van harde keuzes in de begroting, het beheersbaar maken van migratiestromen en het versnellen van woningbouw, zonder de uitvoerbaarheid uit het oog te verliezen. Hier ligt ruimte voor deelakkoorden, ook als een volledige coalitie niet tot stand komt.
Reacties uit het medialand
Opvallend in de rand van het politieke spel: Johan Derksen bood recent in het programma Vandaag Inside zijn excuses aan Yeşilgöz aan. Het laat zien hoe het publieke debat over de formatie niet alleen in de Tweede Kamer wordt gevoerd, maar ook op televisie en sociale media, waar toon en timing vaak net zo bepalend zijn voor het beeld als de inhoud van de gesprekken.
Vooruitblik
De inzet voor de komende weken is helder. Yeşilgöz houdt de deur naar GroenLinks-PvdA dicht en mikt op een herkenbaar centrumrechts bestuur, al is de rekensom lastig. De verkenner moet toetsen welke combinatie het verst komt, tegen welke prijs, en met welke vorm er stabiliteit valt te organiseren. Pas als die drie vragen zijn beantwoord, komt er zicht op een akkoord of op een nieuwe fase met minderheids- en gedoogconstructies.
Voor nu is het wachten op de eerste tussenconclusies van de verkenning. Die zullen duidelijk maken of de harde scheidslijnen houdbaar zijn, of dat politieke noodzaak partijen toch dichter bij elkaar brengt. We volgen de ontwikkelingen op de voet. Wat vindt u: moet er vaart worden gemaakt met een minderheidskabinet, of is een brede, inhoudelijke deal nog haalbaar? Laat het ons weten via onze sociale kanalen.
Bron: vandaaginside.nl
