De tweede dag van de kabinetsformatie in Den Haag levert vooral botsende voorwaarden en scherpe woorden op. Verkenner Wouter Koolmees ontvangt kleinere fracties om te peilen waar ruimte ligt, maar veel gesprekspartners grijpen het moment aan om hun frustraties over de opstelling van de grotere partijen te uiten. Centraal twistpunt blijft de vraag of er een breed middenkabinet kan ontstaan met D66, VVD, CDA en GroenLinks-PvdA. D66-leider Rob Jetten wil die optie nadrukkelijk verkennen, maar VVD-leider Dilan Yesilgöz houdt de deur naar samenwerking met GroenLinks-PvdA dicht. Daarmee lijkt de formatie na twee dagen al muurvast te zitten.
Vvd houdt de lijn hard
Binnen de liberale gelederen is er geen beweging zichtbaar richting de combinatie met GroenLinks-PvdA. De VVD wil niet opnieuw in een constellatie stappen waarin de progressieve as de balans kan bepalen. Dat verlamt de zoektocht naar een meerderheidscoalitie in het midden. Zonder VVD-GL-PvdA-combinatie is de rek uit de meest voor de hand liggende middenvariant, en komen andere (en politiek risicovollere) scenario’s in beeld.
Ouwehand hekelt de verharding
Esther Ouwehand (Partij voor de Dieren) nam geen blad voor de mond. Volgens haar zit het probleem “bij de VVD zelf”, omdat die partij de afgelopen jaren volgens haar samenwerkte met partijen die “antidemocratische krachten” zouden vertegenwoordigen. Ouwehand koppelt die koers aan een bredere verharding in de samenleving sinds het aantreden van het kabinet-Schoof: ze spreekt over toegenomen haat, opjutting en meer geweld. In haar optiek moet de VVD eerst “huiswerk doen” en reflecteren op haar rol, voordat er verantwoord over een nieuw kabinet kan worden onderhandeld.
Sgp wil niet met D66
Aan de conservatieve kant is de boodschap eveneens helder. SGP-leider Chris Stoffer wil niet regeren met D66, en ook niet als gedoogpartner fungeren als D66 deel uitmaakt van een coalitie. Hij wijst op de verkiezingsuitslag, die volgens hem centrumrechts is en daar recht aan moet doen. Op medisch-ethische thema’s, zoals abortus en euthanasie, liggen de verschillen met D66 “te groot”, aldus Stoffer. Ook op klimaat- en stikstofbeleid staat de SGP lijnrecht tegenover de koers van D66.
Sp ziet weinig reden voor optimisme
SP-leider Jimmy Dijk had naar eigen zeggen een goed gesprek met de verkenner, maar ziet geen realistische route naar regeringsdeelname voor zijn partij, die na nieuwe verliezen nog drie zetels heeft. De combinaties die nu rondgaan – varianten met D66, VVD, CDA en JA21 of met GroenLinks-PvdA – acht hij te rechts. Een middenkabinet, zegt Dijk, “blijft vrij rechts” in sociaal-economische zin. De SP richt zich op het terugdringen van bestaansonzekerheid en het aanpakken van de woningnood, desnoods vanuit de oppositie.
ChristenUnie wijst naar de grote spelers
Mirjam Bikker (ChristenUnie) vraagt de grotere partijen om verantwoordelijkheid te nemen en tempo te maken. “Grow up,” is haar scherpe boodschap aan D66, VVD, CDA en GroenLinks-PvdA, doelend op blokkades en machtsspelletjes in Den Haag. Volgens Bikker snakt het land naar betrouwbare, daadkrachtige politiek, zeker nu het vertrouwen in de overheid laag is. Zelf ziet de ChristenUnie met drie zetels geen rol in het kabinet. De partij blijft, zo zegt zij, constructief vanuit de Kamer meedenken.
Denk zoekt progressieve coalitie
Voor Denk is het moment aangebroken om te breken met wat partijleider Stephan van Baarle het “extreemrechtse klimaat” van de afgelopen jaren noemt. Denk wil dat een nieuw kabinet prioriteit geeft aan het bestrijden van discriminatie en racisme en nadrukkelijk opkomt voor de rechten van Palestijnen. Van Baarle zegt bereid te zijn regeringsverantwoordelijkheid te dragen. Hij wijst daarbij op lokale bestuurservaring, onder meer in Rotterdam, waar Koolmees eerder als informateur een coalitie smeedde waarin Denk participeerde.
Koolmees houdt kaarten tegen de borst
Verkenner Wouter Koolmees beperkt zich voorlopig tot luisteren en inventariseren. Hij wil pas aan het eind van zijn gespreksronde conclusies trekken, maar benadrukt dat er in de komende dagen “de nodige compromissen” nodig zullen zijn. Zijn opdracht is ingewikkeld: meerdere partijen sluiten elkaar bij voorbaat uit. De VVD wil niet met GroenLinks-PvdA, de SGP niet met D66, de SP wil niet regeren en de BBB houdt vooralsnog afstand. Intussen is de PVV met 26 zetels te groot om te negeren, maar voor veel partijen politiek moeilijk inpasbaar.
Pvv dringt aan op deelname
Geert Wilders herhaalt dat de PVV, net zo groot als D66, recht heeft op een plek aan de formatietafel. Uitsluiting zonder onderhandeling noemt hij “niet democratisch”. Volgens Wilders kan zijn partij bijdragen aan een stabiele meerderheidscoalitie, mits zij een kans krijgt. Zo niet, dan belooft hij een krachtige oppositierol: de PVV zal “te vuur en te zwaard” elk kabinet zonder PVV-participatie bestoken.
Timmermans blijft aan de zijlijn
In de progressieve hoek liet Frans Timmermans weten dat een terugkeer naar de landelijke politiek uiterst onwaarschijnlijk is. Zelfs als GroenLinks-PvdA deelneemt aan een nieuw kabinet, wil hij niet als minister aan de slag. Daarmee is zijn persoonlijke rol in deze formatieronde nagenoeg uitgesloten, al blijft de gecombineerde fractie van GroenLinks-PvdA een centrale pion in elke middenvariant.
Patstelling na twee dagen
De tussenbalans is helder: D66 zoekt een breed middenkabinet, maar de VVD houdt die deur dicht. Rechts hoopt JA21 dat de PVV niet langer bij voorbaat wordt uitgesloten. De SGP en ChristenUnie trekken hun handen grotendeels af van deelname. En meerdere kleinere partijen willen wel meedenken, maar leggen stevige inhoudelijke voorwaarden op tafel. Zo ontstaat een patstelling waarin iedereen naar elkaar kijkt, maar weinig partijen echt bewegen.
Wat ligt er nog op tafel?
De verkenning van minderheidsvarianten of gedoogconstructies lijkt onvermijdelijk als het midden niet tot elkaar komt. Zulke constructies vragen wel veel politieke discipline en vertrouwen, precies de ingrediënten die nu ontbreken. Alternatief zijn brede meerderheidscoalities met lastige ideologische bruggen, bijvoorbeeld tussen D66 en SGP, of tussen VVD en GroenLinks-PvdA. Ook een kabinet dat leunt op losse akkoorden per thema kan opdoemen, al biedt dat minder stabiliteit.
Hoe nu verder
Koolmees spreekt de komende dagen nog met Volt, 50Plus en Forum voor Democratie. Daarna brengt hij zijn eerste verslag uit. De vraag is of er dan voldoende opening is om door te pakken, of dat Nederland opnieuw een lange en ingewikkelde formatie tegemoet gaat. Zolang sleutelpartijen elkaar blijven blokkeren, blijft het vooral een spel van aftasten en druk zetten, in de hoop dat de ander als eerste beweegt.
Kort samengevat: dag twee levert vooral duidelijkheid op over de blokkades, niet over oplossingen. Compromissen zijn onvermijdelijk, maar niemand wil ze nog echt benoemen. De komende week moet blijken of de wil tot overbruggen groeit. Wat vind jij: moeten partijen water bij de wijn doen, of vasthouden aan hun grenzen? Laat het ons weten via onze sociale media.
Bron: trendyvandaag.nl
