De frustratie van Geert Wilders over de gang van zaken in de formatie is groot. Terwijl een flink deel van het electoraat bij de laatste verkiezingen een ruk naar rechts maakte, voelt de PVV-leider zich opnieuw buitenspel gezet. Op sociale media omschreef hij de huidige tussenfase in de formatie als “pure tijdverspilling”, veroorzaakt door politieke blokkades tegen zijn partij. De kern van zijn boodschap: hef de blokkades op en er ligt een duidelijke route naar een (centrum)rechts kabinet.
Context en opmaat
Bij de verkiezingen van 29 oktober boekten partijen aan de rechterkant volgens de lezing van Wilders en medestanders forse winst. De PVV kwam uit op 26 zetels en 1,7 miljoen stemmen, terwijl ook Forum voor Democratie (FVD) als een van de winnaars wordt neergezet. Toch ziet Wilders dat zijn partij, net als FVD, buiten de formatietafel wordt gehouden door andere partijen die samenwerken met de PVV principieel uitsluiten of op voorhand blokkeren.
Die blokkades domineren de eerste fase van de formatie. Waar traditioneel wordt verkend welke combinaties mogelijk zijn, wijzen diverse partijen op inhoudelijke en principiële bezwaren tegen samenwerking met PVV en FVD. Volgens Wilders is dat niet alleen een strategische zet om zijn invloed te beperken, maar ook een negeren van de wens van miljoenen kiezers die volgens hem juist voor verandering kozen: minder migratie, minder klimaatdwang, meer veiligheid en meer vrijheid.
Politieke blokkades en reacties
In het debat over de formatie klinkt het verwijt dat “kartelpartijen” – een term die door critici van het midden wordt gebruikt – de agenda blijven bepalen. In die lezing zouden partijen als D66, CDA en VVD de deur naar PVV en FVD dichthouden. Zo wordt D66 verweten niet met rechts in gesprek te willen, sluit het CDA de PVV uit, en houdt de VVD vast aan eerdere blokkades tegenover PVV en FVD. Dit staat volgens Wilders haaks op de wens tot samenwerking onder een deel van de achterban van deze partijen.
Zelfs binnen de rechterflank is de verdeeldheid zichtbaar. VVD-voormanschap benadrukt de wens voor een centrumrechts kabinet, maar zonder harde stap richting een gesprek met PVV en FVD. Het gevolg: een formatie die traag op gang komt en waarin veel overvorm is – tussenfases, verkenningen, procedurele stappen – maar weinig tastbare vooruitgang wordt geboekt.
Rekenwerk en coalitiepuzzel
Wilders en geestverwanten benadrukken dat een meerderheidskabinet aan rechts eenvoudig haalbaar is. Zij wijzen op een rekenvoorbeeld met PVV (26 zetels), VVD (22), BBB (4), JA21 (9) en FVD (7) – samen 68 zetels. Door ook CDA en SGP aan te haken zou die optelsom volgens deze redenering oplopen tot 89 zetels, bijna een tweederdemeerderheid. Met zo’n coalitie, zo luidt het betoog, kan een kabinet aan de slag met prioriteiten als het fors terugdringen van de asielinstroom, het herzien van het stikstofbeleid, herstel van koopkracht en een klimaatkoers die nauwer wordt gekoppeld aan economische haalbaarheid.
Tegenover dat rekenwerk staat de politieke realiteit van inhoudelijke verschillen en principiële bezwaren. Andere partijen zullen het debat over thema’s als rechtsstaat, vrijheid van godsdienst, Europese samenwerking en internationale verdragen onvermijdelijk inbrengen zodra een tafel met PVV en FVD wordt gedekt. Daarmee is de vraag niet alleen of een numerieke meerderheid possible is, maar ook of een stabiel regeerakkoord tot stand komt waarin alle partners zich kunnen vinden.
Kritiek op het ‘kartel’
De hardste toon in deze discussie is gericht op wat door tegenstanders “het partijkartel” wordt genoemd: gevestigde partijen die naar verluidt via blokkades en onderlinge afspraken bepalen wie wel en niet meedoet. In die kritiek klinkt dat de uitsluiting van PVV en FVD niet zozeer principieel is, maar strategisch – bedoeld om lastige discussies over immigratie, islamisering, veiligheid en nationale identiteit te ontlopen. Volgens deze visie gebruiken partijen de term “blokkade” als moreel schild, terwijl het vooral een machtsinstrument zou zijn.
Specifiek wordt het CDA verweten dat het morele bezwaren opvoert tegen samenwerking met Wilders, terwijl het volgens critici op andere dossiers wél bereid is te praten met partijen die liberalere standpunten hebben over bijvoorbeeld abortus of migratie. Bij de VVD klinkt het verwijt van “zwabberen”: stoere taal over rechts beleid, maar geen doorbraak richting coalitiebesprekingen met PVV en FVD.
Gevolgen voor vertrouwen
De kern van de onvrede is breder dan procedurele ergernis. Als grote electorale blokken langdurig worden uitgesloten, kan dat het vertrouwen in het politieke systeem aantasten. Voorstanders van een bredere coalitie-noodzaak waarschuwen dat structurele blokkades miljoenen kiezers het gevoel geven dat hun stem er niet toe doet. In die lezing is een democratie onvolwassen als de tweede partij van het land stelselmatig buiten de macht wordt gehouden.
De andere kant van het debat wijst erop dat coalitievorming in Nederland per definitie draait om meerderheden én inhoudelijke compatibiliteit. Het zijn uiteindelijk de partijen zelf die bepalen met wie ze willen samenwerken, op basis van programma’s, waarden en vertrouwen. Uitsluiten is dan geen ondemocratische stap, maar een politieke keuze met electorale consequenties. Die worden uiteindelijk bij volgende verkiezingen verrekend.
Hoe nu verder
Voor de korte termijn is de vraag of de formatie uit de ‘tussenfase’ geraakt. Wilders dringt aan op directe gesprekken met rechtse partijen om te testen of een akkoord mogelijk is. Als de blokkades blijven, ligt een formatie langs het midden met partijen als VVD, CDA en progressieve spelers voor de hand – al is dat eveneens complex vanwege grote inhoudelijke verschillen.
Welke route ook gekozen wordt, de inzet is fors: omgang met migratie en asiel, toekomst van het stikstofbeleid, koopkracht en energie, en de verhouding tussen klimaatambitie en economische haalbaarheid. Op al die dossiers is het draagvlak in de samenleving niet vanzelfsprekend. Dat maakt een helder en uitlegbaar compromis cruciaal.
Samenvattend: de formatie is vastgelopen in het spanningsveld tussen electorale verschuiving naar rechts en politieke terughoudendheid om met PVV en FVD aan tafel te gaan. Wilders ziet daarin een democratisch probleem en eist dat de blokkades verdwijnen. Tegenstanders benadrukken politieke keuzevrijheid en principiële grenzen. De komende weken moeten uitwijzen of de patstelling doorbroken kan worden – en zo ja, in welke richting. Wat vindt u van de gang van zaken? Reageer op onze sociale media en laat het ons weten.
Bron: dagelijksestandaard.nl
