Na een gesprek van bijna drie kwartier in haar werkkamer laat VVD-leider Dilan Yesilgöz weten dat de lucht is geklaard. Volgens haar kunnen VVD, D66 en CDA de formatiegesprekken hervatten, nadat de rel rond D66’er Hans Wijers — die haar eerder een ‘feeks’ noemde — is besproken. Yesilgöz noemt de afgelopen week “niet prettig”, maar gaat ervan uit dat de opmerking niet bewust kwetsend was bedoeld. Het is, zegt ze, tijd om zand over de kwestie te strooien en als volwassenen verder te gaan.
Lucht geklaard na incident
De ontmoeting tussen Yesilgöz, D66-leider Rob Jetten en CDA-voorman Wopke Bontenbal was bedoeld om vertrouwen te herstellen en de weg vrij te maken voor inhoudelijke gesprekken. Jetten omschreef de sfeer als goed en ontspannen; er is zelfs gelachen. Bontenbal sprak van een mooi gesprek. Die ontspanning was nodig, want de discussie rond de opmerking van Wijers had de formatie merkbaar onder druk gezet. Politiek draait om inhoud en verhoudingen, en vooral dat laatste stoorde de afgelopen dagen.
Context van de impasse
De formatie is in deze fase kwetsbaar. Partijen verkennen waar zij samen grond kunnen vinden en hoe zij dat vertalen naar concrete afspraken. Een onhandige of kwetsende uitspraak kan dan meer schade doen dan op het eerste gezicht lijkt, omdat de basis van elke samenwerking vertrouwen is. Dat vertrouwen raakte beschadigd door het incident, waardoor een korte pauze en een verhelderend gesprek onvermijdelijk waren. Het overleg van vanmiddag fungeerde als een reset: irritaties zijn uitgesproken en de blik gaat weer vooruit.
Hoe nu verder
Ondanks de opgeluchte toon schuift Yesilgöz niet onmiddellijk weer aan de formatietafel. Jetten en Bontenbal willen eerst hun gezamenlijke basisdocument afronden. In zo’n document leggen partijen de gedeelde uitgangspunten vast: richtinggevende principes, mogelijke prioriteiten en een eerste schets van beleidsterreinen waar overeenstemming denkbaar is. Pas daarna bepalen zij met welke partijen en in welke samenstelling ze verder praten. Voor Yesilgöz betekent dit dat ze op korte termijn niet in de eerstvolgende sessie aanschuift, maar wel nadrukkelijk in beeld blijft zodra het fundament ligt.
Reconstructie van het gesprek
Het gesprek vond plaats in de werkkamer van Yesilgöz en duurde bijna drie kwartier. De drie partijleiders kozen nadrukkelijk voor persoonlijk overleg, los van de grotere formatietafel, om de angel uit het debat te halen. Er werden misverstanden opgehelderd en gevoelens benoemd. Waar Yesilgöz aangaf dat de gebeurtenis haar raakte en de afgelopen week onaangenaam maakte, lieten Jetten en Bontenbal merken dat het hen te doen was om herstel van werkbare verhoudingen. Het informele karakter — er werd ook gelachen — hielp om de spanning zichtbaar te doen afnemen.
Wat staat er op het spel
Met het herstellen van de verhoudingen keert de aandacht terug naar de inhoud. De komende ronde van de formatie draait om het leggen van verbindingen op grote dossiers die elke toekomstige coalitie zullen kleuren. Denk aan de economie, waar de betaalbaarheid van het dagelijks leven, de houdbaarheid van de overheidsfinanciën en toekomstbestendige groei centraal staan. En aan het klimaatbeleid, waarin keuzes over tempo, haalbaarheid en draagvlak telkens weer botsen met andere prioriteiten, zoals industriebeleid en woningbouw.
De kunst is om in het basisdocument voldoende gemeenschappelijke noemers te vinden zonder de scherpe randen al weg te poetsen. Partijen willen ruimte houden voor onderhandeling, maar tegelijk duidelijk maken waar ze inzet op plegen. Dat vergt precisie en onderlinge discipline. In die context was het belangrijk dat de persoonlijke irritaties zijn afgedaan; alleen dan kunnen teksten worden gesmeed die een volgende ronde gesprekken politiek overleven.
Betekenis voor de verhoudingen
Dat Yesilgöz spreekt van “zand erover” is meer dan een stijlfiguur. Het is een signaal dat er, ondanks wrijving, bereidheid is om elkaar op inhoud weer op te zoeken. Voor Jetten en Bontenbal is de keuze om eerst samen een basisdocument te schrijven eveneens strategisch: door vooraf helderheid te scheppen over hun gedeelde vertrekpunt, vergroten zij de kans dat gesprekken met andere partijen concreet en doelgericht verlopen. De drie negotieerders lijken elkaar hiermee een uitweg te gunnen: de één krijgt erkenning voor de overlast van de voorbije week, de anderen voor hun poging om met focus door te schakelen.
Moeilijke balans tussen toon en tempo
Formaties lopen zelden in een rechte lijn. Het is zoeken naar een werkbare balans tussen toon en tempo. Te veel nadruk op snelheid kan kleine barstjes uitvergroten; te veel aandacht voor verhoudingen kan de vaart eruit halen. Met het gesprek van vandaag is in elk geval voorkomen dat het incident rond Wijers uitgroeit tot een hardnekkige blokkade. Het herstelde contact maakt het gemakkelijker om op korte termijn op inhoud te versnellen, zodra het basisdocument af is.
Wat we wel en niet weten
Wat precies in het basisdocument komt te staan, blijft nog even achter gesloten deuren. Ook is nog onduidelijk in welke samenstelling de volgende gespreksronde zal plaatsvinden, en of er andere partijen aanhaken na afronding van het document. Wel is duidelijk dat de drie partijleiders de draad weer willen oppakken en de impasse als doorbroken beschouwen. Voor betrokkenen en volgers van de formatie is dat op zichzelf al nieuws: het gaat weer over inhoud in plaats van over incidenten.
Vooruitblik
De komende dagen werken Jetten en Bontenbal door aan hun gezamenlijke basisdocument. Zodra dat ligt, volgt besluitvorming over de vervolgstappen: wie sluit aan, waar ligt de prioriteit, en wanneer keert Yesilgöz terug aan tafel. Het gesprek van vandaag fungeert als scharnierpunt: de verhoudingen zijn genormaliseerd, de verwachtingen gematigd optimistisch. Of dat voldoende is om snel echte voortgang te boeken, blijkt in de volgende ronde.
Samengevat: de kou is uit de lucht, het initiatief ligt opnieuw bij de inhoud, en de formatietrein kan weer in beweging komen. We volgen de ontwikkelingen op de voet. Deel gerust jouw visie of vragen over deze stap in de formatie op onze sociale kanalen — we gaan graag het gesprek aan.
Bron: nos.nl
