D66 en CDA leggen vandaag hun gezamenlijke uitgangspunten voor een nieuw coalitieakkoord op tafel. In een laatste ochtendoverleg met informateur Sybrand Buma worden de puntjes op de i gezet. De twee partijen kregen drie weken de tijd om elkaar te vinden op de grote vraagstukken die de komende jaren richting geven aan Nederland. Nu daar overeenstemming over is bereikt, kan de zoektocht naar aanvullende coalitiepartners echt beginnen. Gisteren hing een akkoord al in de lucht, nadat partijleiders Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal (CDA) én informateur Buma zich steeds optimistischer uitlieten over de voortgang.
De gezamenlijke basis
De uitkomst van de gesprekken is een stuk met gezamenlijke principes: een raamwerk waarin de grote lijnen zijn vastgelegd, maar nadrukkelijk geen dichtgetimmerd akkoord. Het is bedoeld als startpunt voor een bredere coalitievorming, met ruimte voor partijen die willen aansluiten. Daarmee willen D66 en CDA de impasse doorbreken die het formatieproces de afgelopen weken kenmerkte.
Rob Jetten spreekt van “een aanzet om uit de politieke impasse te komen”. Volgens hem is er “overal” ruimte om te onderhandelen, zodat ook andere partijen hun punten kunnen inbrengen. Henri Bontenbal noemt het “mooi dat twee partijen bij elkaar kunnen komen” en ziet “heel veel gemeenschappelijke grond”. De opzet is inclusief, benadrukken beide leiders: geen gesloten pakket, maar een open uitnodiging aan anderen om mee te schrijven.
Veel gemeenschappelijke grond
De basis die D66 en CDA delen, zit onder meer in de aanpak van de stikstofcrisis, de migratie en de woningbouw. “We willen beide de stikstofcrisis oplossen, werken aan migratie, de woningbouw vlottrekken,” aldus Bontenbal. Het zijn dossiers die tot nu toe vaak voor blokkades zorgden, maar volgens de partijen juist vragen om een praktische, gezamenlijke koers. Binnen die koers is ruimte voor verschillen in accenten, maar de richting staat vast: voortgang boeken op dossiers die al te lang muurvast zitten.
Jetten benadrukt dat het stuk niet alleen voor D66 en CDA waarde heeft. Het moet ook aantrekkelijk zijn voor partijen die zich willen aansluiten: het biedt houvast waar nodig en flexibiliteit waar mogelijk. Dat pragmatisme is volgens de betrokkenen noodzakelijk om de formatie vlot te trekken.
Tussenstap in de formatie
Het akkoord tussen D66 en CDA geldt als de eerste echte tussenstap richting een nieuw kabinet. Eerder bood de verkenningsronde nog geen uitzicht op een stabiele meerderheid. Door nu de contouren te schetsen met twee verkiezingswinnaars, moet een volgende fase in gang worden gezet: de gesprekken met potentiële coalitiepartners. Eerst zullen naar verwachting alle fractievoorzitters opnieuw langskomen bij de informateur. Daarna volgt een selectie van partijen die daadwerkelijk willen meepraten over regeringsdeelname.
Die werkwijze is klassiek, maar noodzakelijk in een versplinterd parlement. Het gezamenlijke stuk van D66 en CDA fungeert daarbij als kapstok: het laat zien waar deze kern van een toekomstige coalitie op inzet, en op welke onderdelen anderen hun invloed kunnen laten gelden.
Mogelijke coalitiepaden
De puzzel blijft complex. De VVD heeft duidelijk gemaakt niet in een coalitie te stappen met GroenLinks-PvdA. Daarmee valt voor D66, dat inhoudelijk op punten juist raakvlakken met GroenLinks-PvdA heeft, een voor de hand liggende route weg. Een alternatief is een samenwerking met VVD en JA21. Politiek ligt dat gevoelig: D66, de grootste partij, is niet enthousiast over die combinatie. Bovendien komt zo’n driemanschap uit op 75 zetels, net één te weinig voor een meerderheid in de Tweede Kamer, waar 76 zetels de ondergrens is.
Om die reden blijft ook de optie van een minderheidskabinet nadrukkelijk op tafel. Dat biedt snelheid bij het vormen van een kabinet, maar heeft een kwetsbaarheid: het kabinet moet per voorstel wisselende meerderheden zoeken in het parlement. Dat kan de besluitvorming vertragen en vraagt om politieke behendigheid en vertrouwen tussen oppositie en kabinet.
Hoe nu verder
De komende dagen ligt de bal bij informateur Buma. Verwacht wordt dat hij opnieuw alle fractieleiders spreekt om de bereidheid te peilen. Daarna volgen verdiepende gesprekken met partijen die inhoudelijk aansluiting zien en bestuurlijke verantwoordelijkheid willen nemen. De inzet is om op de grote thema’s – stikstof, migratie, woningbouw – afspraken te maken die zowel uitvoerbaar zijn als rechtsstatelijk en financieel houdbaar.
Voor toekomstige coalitiepartners is betrouwbaarheid een sleutelwoord: afspraken moeten standhouden, ook onder politieke druk. Daarnaast telt bestuurlijke ervaring mee. Die kan cruciaal zijn bij dossiers waar snelle uitvoering en draagvlak hand in hand moeten gaan, zoals de bouw van nieuwe woningen en het sneller vergunnen van infrastructuur en energieprojecten.
Wat staat er op het spel
De inzet van deze formatie reikt verder dan de samenstelling van een kabinet. Het gaat om het herstellen van vertrouwen bij kiezers die ongeduldig worden van slepende onderhandelingen. Het gaat ook om het leveren van zichtbare resultaten op thema’s die het dagelijks leven raken: betaalbaar wonen, grip op migratiestromen, verduurzaming zonder dat de economie op slot gaat. De stikstofcrisis is daarbij emblematisch: een technisch, juridisch en economisch vraagstuk waar alleen brede politieke samenwerking een uitweg biedt.
Door nu een gedeeld vertrekpunt te presenteren, willen D66 en CDA laten zien dat het wél kan: een inhoudelijke brug slaan zonder de verschillen te verhullen. Of andere partijen dezelfde stap durven zetten, bepaalt of het raamwerk uitgroeit tot een volledig coalitieakkoord.
Vooruitblik
Met het gezamenlijke uitgangspuntenstuk op zak kan de formatie, in de woorden van betrokkenen, “pas echt beginnen”. Eerst een ronde langs de fractiekamers, dan een terugkeer aan de onderhandelingstafel met een kleinere groep potentiële partners. De komende weken zullen uitwijzen of de open opzet werkt: een akkoord dat niet dichtgetimmerd is, maar stevig genoeg om te regeren.
De verwachting is dat er snel duidelijkheid komt over welke combinaties kansrijk zijn. Lukt het om een meerderheidscoalitie te smeden, of wordt het toch een minderheidsvariant die per onderwerp steun zoekt? Eén ding staat vast: de druk om de impasse te doorbreken is hoog, en de maatschappelijke opgaven wachten niet. Zodra de gesprekken met andere partijen starten, wordt duidelijk of de politieke wil er is om het raamwerk van D66 en CDA te vertalen naar een breed gedragen coalitieakkoord.
Kortom: er ligt een gezamenlijke basis, de toon is optimistisch, maar de echte test volgt in de gesprekken die nu beginnen. Wat vindt u van deze aanpak en welke coalitie ziet u het liefst? Laat het weten via onze sociale media.
Bron: rtl.nl
