Een PFAS-variant die voorkomt in bepaalde bestrijdingsmiddelen duikt opvallend vaak op in graanproducten. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Pesticide Action Network (PAN), een netwerk van organisaties dat kritisch kijkt naar het gebruik van pesticiden. De stof in kwestie is trifluorazijnzuur (TFA). Europese instanties spreken zich steeds nadrukkelijker uit over mogelijke schadelijke gezondheidseffecten. De metingen van PAN voeden die zorgen, vooral omdat het om alledaagse voedingsmiddelen gaat die veel mensen regelmatig eten.
Wat PAN heeft onderzocht
PAN liet 66 producten analyseren die in zestien Europese landen zijn gekocht, waaronder drie producten in Nederland. Het ging om veelgebruikte levensmiddelen op basis van granen, zoals brood en pasta, maar ook om seizoensproducten zoals pepernoten. De analyses zijn uitgevoerd door het Oostenrijkse laboratorium Institut Dr. Wagner. Het doel: nagaan in hoeverre TFA, een PFAS-variant die gelinkt is aan bestrijdingsmiddelen, meetbaar is in voeding die dagelijks in Europese keukens belandt.
De belangrijkste resultaten
Volgens PAN bevatte 54 van de 66 onderzochte monsters TFA. De hoogste concentraties werden gemeten in tarweproducten. PAN stelt dat de gemiddelde TFA-waarden in voeding ruim honderd keer hoger liggen dan in leidingwater, terwijl over TFA in drinkwater eerder al zorgen waren ontstaan. De onderzoekers concluderen daarom dat voeding een belangrijke bron van blootstelling aan TFA kan zijn voor consumenten.
De bevindingen laten zien dat TFA wijdverspreid aanwezig is in het Europese voedselaanbod, al verschilt de gemeten hoeveelheid per product en land. Omdat het een steekproef betreft, zijn de resultaten geen volledig beeld van de markt, maar ze wijzen wel op een structureel patroon. Vooral de combinatie van hoge waardes in tarweproducten en het frequente gebruik van die producten in het dagelijks dieet geeft aanleiding tot extra aandacht.
Wat is TFA en waarom het ertoe doet
TFA, voluit trifluorazijnzuur, behoort tot de PFAS-familie: een groep door de mens gemaakte chemicaliën die bekendstaan om hun hardnekkigheid in het milieu. PFAS worden ook wel ‘forever chemicals’ genoemd, omdat ze nauwelijks afbreken en zich kunnen ophopen in water, bodem en organismen. TFA kan in het milieu ontstaan als afbraakproduct van bepaalde PFAS-houdende stoffen en bestrijdingsmiddelen. Via bodem en water kan de stof vervolgens in gewassen terechtkomen, en zo ook in ons eten.
Over de gezondheidsrisico’s van TFA is nog veel onbekend, maar Europese wetenschappelijke en toezichthoudende instanties spreken steeds vaker hun zorgen uit. Het risico draait niet alleen om acute toxiciteit, maar vooral om langdurige blootstelling aan relatief lage concentraties, inclusief mogelijke effecten in combinatie met andere PFAS. Juist bij persistente stoffen is cumulatieve blootstelling een belangrijke factor.
Regelgeving en druk in Europa
Op dit moment is TFA in Europa nog nauwelijks specifiek gereguleerd. Er bestaan geen officiële residulimieten voor de stof in voedsel. Dat maakt het voor toezichthouders en producenten lastig om eenduidig te bepalen wanneer ingrijpen nodig is. Wel zijn er nationale en Europese signalen dat strengere regels dichterbij komen.
Denemarken heeft recent alle PFAS-pesticiden verboden, waaronder middelen die TFA kunnen vormen. Duitse toezichthouders hebben dit jaar aan de Europese Commissie gemeld dat zij TFA willen aanmerken als schadelijk voor de voortplanting. In Nederland wees het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in 2023 op aanwijzingen voor leverschade in studies met TFA. Het RIVM formuleerde toen een indicatieve waarde voor TFA in drinkwater, maar die is nog niet vastgelegd in wet- en regelgeving. Deze stappen passen in een bredere Europese trend richting strenger PFAS-beleid, maar concrete, geharmoniseerde normen voor TFA in voeding laten nog op zich wachten.
Gevolgen voor producenten en keten
Als TFA onder strengere regels valt of als er residulimieten komen, kan dat gevolgen hebben voor de teelt, het gebruik van bepaalde gewasbeschermingsmiddelen en de kwaliteitscontrole bij producenten. Bedrijven zouden dan gerichter moeten testen, recepturen kunnen aanpassen of alternatieve teeltpraktijken moeten toepassen. Ook handelaren en retailers kunnen vaker om analysecertificaten vragen. Zulke veranderingen kosten tijd en geld, maar kunnen op termijn tot schonere ketens leiden.
Wat dit betekent voor consumenten
Zonder officiële limieten is het lastig om gemeten concentraties direct te vertalen naar gezondheidsrisico’s. Wel geldt: hoe vaker en breder TFA in voeding voorkomt, hoe groter de kans op chronische blootstelling. Consumenten kunnen intussen een paar algemene richtlijnen volgen. Varieer in voeding, blijf op de hoogte van adviezen van instanties als het RIVM en de NVWA, en let op updates over PFAS-beleid in jouw land. Ook waterbedrijven en gezondheidsdiensten publiceren regelmatig nieuwe inzichten over PFAS in water en milieu. Wie zich zorgen maakt, vindt bij overheid en gezondheidsinstanties de meest actuele, onderbouwde informatie.
Vervolgonderzoek en open vragen
Het onderzoek van PAN is een aanzet en legt belangrijke patronen bloot, maar er blijven vragen over. Hoe groot is de variatie tussen seizoenen en oogstjaren? Welke specifieke bestrijdingsmiddelen dragen het meest bij aan TFA in graan? In welke mate verschilt TFA-blootstelling per land of teeltsysteem? En hoe verhoudt TFA in voeding zich tot TFA in drinkwater en andere bronnen, zoals lucht en bodem?
Beleidsmakers en wetenschappers zullen waarschijnlijk inzetten op grotere, representatieve meetprogramma’s. Daarbij horen ook humaan-biomonitoringsstudies en modellen die cumulatieve PFAS-blootstelling in kaart brengen. Uiteindelijk kunnen zulke gegevens de basis vormen voor Europese residulimieten en risicobeoordelingen die voor alle lidstaten gelden.
Kern en vooruitblik
De kern van de bevindingen is helder: TFA, een PFAS-variant gelinkt aan bepaalde bestrijdingsmiddelen, is in veel onderzochte graanproducten meetbaar en vaak in hogere concentraties dan in leidingwater. Terwijl Europese instanties de gezondheidsrisico’s steeds serieuzer nemen, ontbreekt nog een duidelijk juridisch kader met residulimieten. Enkele landen, zoals Denemarken, lopen voorop met verbod op PFAS-pesticiden. Duitsland dringt aan op een classificatie van TFA als reprotoxisch. In Nederland gaf het RIVM eerder al een indicatieve grens voor drinkwater, maar formele regels laten nog op zich wachten.
De komende maanden en jaren wordt meer duidelijk. Verwacht verdere risicobeoordelingen, mogelijk strengere regels en meer monitoring in de voedselketen. Tot die tijd is transparantie in de keten, zorgvuldige communicatie door autoriteiten en goede voorlichting aan consumenten essentieel. Wat vind jij van deze ontwikkelingen rond PFAS en TFA in voeding? Laat het ons weten via onze sociale media.
Bron: dagelijksestandaard.nl
