Vanaf 2027 wordt vliegen vanuit Nederland fors duurder. Het kabinet voert namelijk een nieuwe, gedifferentieerde vliegbelasting in die afhankelijk is van de afstand van je vlucht. Daarmee wordt Nederland in één klap het duurste land van de Europese Unie om een ticket te boeken. Waar reizigers nu nog een vast tarief van 29,40 euro betalen, komen er straks drie verschillende categorieën: korte, middellange en lange vluchten.
Voor korte vluchten tot 2000 kilometer blijft de heffing gelijk, maar wie verder weg wil vliegen, gaat flink meer betalen. Middellange reizen – bijvoorbeeld naar Marrakesh of Curaçao – vallen straks onder een tarief van ruim 47 euro. En wie helemaal naar Los Angeles of Sydney wil, is bijna 71 euro per ticket extra kwijt. Voor een gezin kan dat bedrag snel oplopen tot honderden euro’s.
De logica van het kabinet
De reden voor deze nieuwe indeling is volgens het kabinet duidelijk: de belasting moet beter aansluiten op de daadwerkelijke klimaatimpact van een vlucht. Hoe langer je vliegt, hoe meer uitstoot. Door het tarief te koppelen aan afstand, hoopt men de vervuiler meer te laten betalen. Op Prinsjesdag werd de maatregel gepresenteerd als een noodzakelijke stap richting verduurzaming van de luchtvaart.
Het kabinet rekent erop dat de aanpassing jaarlijks ruim 1,1 miljard euro aan extra belastinginkomsten oplevert. Dat geld kan volgens de officiële lezing worden gebruikt voor klimaatmaatregelen, al wordt er op dit moment nog niet expliciet vastgelegd waar de opbrengsten precies heen gaan.
‘Ordinaire belastingverhoging’
Die laatste onduidelijkheid is precies waar luchtvaartmaatschappijen en reisorganisaties over vallen. KLM-topvrouw Marjan Rintel laat er in interviews geen misverstand over bestaan: dit is volgens haar geen slimme klimaatmaatregel, maar een ordinaire belastingverhoging. “Nederland prijst zich hiermee uit de markt”, waarschuwt ze.
Volgens Rintel komt niet alleen de ticketprijs onder druk te staan, maar ook de internationale verbondenheid van Nederland. Minder passagiers betekent immers ook minder bestemmingen en een kleiner netwerk.
Ook brancheorganisatie ANVR is kritisch. Voorzitter Frank Radstake noemt de kans groot dat Nederlanders straks massaal uitwijken naar luchthavens net over de grens. In België betaal je voor een ticket maximaal 10 euro belasting. Het risico is dat reizigers de auto pakken naar Brussel of Düsseldorf om daar een goedkoper ticket te scoren. Dat betekent extra autokilometers, en dus juist méér uitstoot. “Dat helpt het klimaat dus helemaal niet”, aldus Radstake.
De reiziger is de klos
Voor vakantiegangers heeft de nieuwe belasting directe gevolgen. Een retourtje Kopenhagen blijft relatief betaalbaar, maar een gezinsvakantie naar Marokko of de Antillen wordt honderden euro’s duurder. Vooral langeafstandsvluchten worden flink geraakt. Een gezin met twee kinderen betaalt straks zo’n 280 euro extra om naar Kaapstad te vliegen. Voor veel mensen kan dat de doorslag geven om de reis toch maar te laten schieten of dichter bij huis te blijven.
Dat laatste klinkt misschien gunstig voor het milieu, maar er zit een keerzijde aan. Wie toch besluit te vliegen maar eerst met de auto naar een buitenlandse luchthaven rijdt, maakt de milieuwinst van de hogere belasting grotendeels ongedaan.
Verplichtingen vanuit Den Haag
De Nederlandse overheid wijst ondertussen op internationale verplichtingen. Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag bepaalde afgelopen zomer dat landen verplicht zijn om hun burgers te beschermen tegen klimaatverandering. Het recht op een schoon en gezond leefmilieu is volgens de rechters essentieel voor het kunnen genieten van andere mensenrechten. Dat betekent dat overheden maatregelen moeten nemen om de uitstoot terug te dringen – en de vliegtaks wordt gezien als een van die maatregelen.
Waarom vliegen zo’n probleem is
Dat er iets moet gebeuren, staat buiten kijf. Een enkele vlucht van Amsterdam naar Londen veroorzaakt al zo’n 40 kilo CO2-uitstoot per passagier. En dat is nog maar een korte afstand. Bovendien stoten vliegtuigen hun vervuilende stoffen uit op grote hoogte, waar ze een nog sterker effect hebben op het klimaat dan dezelfde gassen op grondniveau. Onderzoeken van onder meer het Wereld Natuur Fonds wijzen uit dat de schade daardoor veel ernstiger kan zijn dan de uitstoot van auto’s of vrachtwagens.
Daarom zijn milieuorganisaties groot voorstander van de nieuwe belasting. Niet alleen vanwege de CO2-uitstoot, maar ook vanwege fijnstof, geluidsoverlast en de impact op de gezondheid van omwonenden. In hun ogen is het niet meer dan logisch dat de luchtvaart eindelijk zwaarder wordt belast.
Wat er met het geld moet gebeuren
De kritiek van KLM en ANVR richt zich niet zozeer op het principe van een vliegbelasting, maar vooral op de manier waarop de opbrengst wordt besteed. Volgens Radstake zou het draagvlak veel groter zijn als een aanzienlijk deel van de miljarden zou worden geïnvesteerd in innovatie: schonere vliegtuigen, betere brandstoffen of alternatieven zoals de trein.
Zelfs als de overheid de helft van de opbrengst daarvoor zou reserveren, zou dat volgens hem een wereld van verschil maken. Nu voelt het voor veel reizigers en bedrijven alsof ze simpelweg extra geld moeten betalen zonder concreet resultaat.
Een eerlijke verdeling?
Een ander discussiepunt is de vraag of de nieuwe tarieven wel eerlijk zijn verdeeld. Dat korte vluchten hetzelfde tarief houden, roept vragen op. Juist die reizen zijn relatief makkelijk te vervangen door de trein of bus. Radstake stelt dat het logischer zou zijn geweest om korte afstanden goedkoper te maken en lange vluchten zwaarder te belasten. Dat zou reizigers meer prikkelen om dichtbij alternatieven te zoeken.
Daarnaast kan men zich afvragen of de belasting niet onevenredig hard uitpakt voor gezinnen en mensen met lagere inkomens. Voor een soloreiziger is een verhoging van 40 euro nog te overzien, maar voor een gezin met drie kinderen wordt de prijsverhoging een serieus obstakel.
Toekomst van vliegen in Nederland
Wat de maatregel precies gaat doen met ons reisgedrag, is moeilijk te voorspellen. Mogelijk zullen Nederlanders vaker kiezen voor vakanties dichter bij huis of alternatieven zoals de trein. Aan de andere kant is de vraag naar verre reizen hardnekkig: voor veel mensen blijft de droom van een rondreis door Amerika of een safari in Afrika onweerstaanbaar, ook als de ticketprijs flink stijgt.
De luchtvaartbranche waarschuwt intussen dat de nieuwe belasting banen kan kosten en Schiphol minder aantrekkelijk maakt als internationale hub. Milieuorganisaties vinden dat een broodnodige correctie: minder vliegen is volgens hen simpelweg noodzakelijk.
Hoe het ook uitpakt, één ding is zeker: vanaf 2027 is vliegen vanaf een Nederlandse luchthaven een stuk duurder, en daarmee staat de discussie over de balans tussen klimaat, economie en vrijheid om te reizen meer dan ooit op scherp.
