Een nieuwe ronde politieke discussie in Brussel draait om ETS2, het Europese handelssysteem voor emissierechten dat vanaf 2027 gaat gelden voor brandstoffen voor wegverkeer en gebouwverwarming. Negentien lidstaten, waaronder Nederland, hebben de Europese Commissie in een brief gewaarschuwd voor de sociale gevolgen als de invoering zonder extra beschermingsmaatregelen plaatsvindt. De angst: merkbare prijsstijgingen aan de pomp en op de energierekening, met een risico op onrust wanneer huishoudens en kleine ondernemers plotseling meer moeten betalen.
Wat is ets2 precies
ETS2 is het nieuwe emissiehandelssysteem dat onderdeel is van het Europese klimaatpakket ‘Fit for 55’, dat onder leiding van de vorige klimaatvicepresident Frans Timmermans werd uitonderhandeld. Het systeem richt zich op distributeurs van benzine, diesel en aardgas voor gebouwen en wegverkeer. Deze leveranciers moeten voor de verwachte CO₂-uitstoot van hun producten emissierechten kopen. In de praktijk zullen die kosten, afhankelijk van marktcondities, (deels) worden doorberekend aan eindgebruikers.
Het doel van ETS2 is om uitstoot te beprijzen en zo investeringen in energie-efficiëntie en schonere alternatieven aantrekkelijker te maken. Tegelijkertijd legt dit druk op de betaalbaarheid van energie en mobiliteit. Hoe groot dat effect precies wordt, hangt af van meerdere factoren: de CO₂-prijs op de ETS2-markt, de ontwikkeling van olie- en gasprijzen, nationale belastingen en accijnzen, en de keuze van lidstaten om eventueel gerichte compensatie te bieden. Diverse ramingen lopen uiteen: van beperkte effecten in de startfase tot enkele honderden euro’s per jaar voor een doorsnee huishouden richting 2030 bij hogere CO₂-prijzen. Ook voor kleine bedrijven kunnen de meerkosten voelbaar zijn, zeker bij een hoog brandstof- of gasverbruik.
Waarom er nu politieke spanning is
De brief van de negentien lidstaten komt op een moment dat koopkracht en energieprijzen in veel landen nog steeds gevoelig liggen. De herinnering aan de energiecrisis van 2022, inflatie en protesten tegen brandstofprijzen – denk aan de Franse gele hesjes – maakt regeringen extra alert op maatregelen die direct in de portemonnee voelbaar zijn. In verschillende hoofdsteden leeft de vrees dat een snelle doorrekening van ETS2-kosten, zonder demping of gerichte steun, het maatschappelijk draagvlak voor klimaatbeleid kan ondermijnen.
Daarbij speelt ook timing. ETS2 staat gepland voor 2027, met in de wet een mogelijkheid om de start te verschuiven naar 2028 als de energieprijzen uitzonderlijk hoog zouden blijven. Lidstaten willen nu duidelijkheid over hoe prijsschokken voorkomen kunnen worden en welke instrumenten de Commissie inzet als de markt onrustig wordt.
De aangekondigde ‘schokdemper’
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft aangekondigd dat eurocommissaris voor Klimaat, Wopke Hoekstra, met een voorstel komt voor een ‘schokdemper’. Daarmee doelt de Commissie op extra waarborgen om te voorkomen dat burgers en bedrijven in korte tijd te maken krijgen met scherpe prijsstijgingen. De inhoud is nog niet officieel, maar er liggen verschillende opties op tafel die eerder al in het wetgevingspakket zijn besproken of verankerd.
Zo bevat ETS2 een prijsbeheersingsmechanisme: als de CO₂-prijs in de beginjaren boven een vooraf bepaalde drempel uitkomt, kunnen extra emissierechten worden vrijgegeven om de prijs te drukken. Ook bestaat de mogelijkheid om de invoering een jaar uit te stellen als marktomstandigheden dat vereisen. Daarnaast is er het Sociale Klimaatfonds, dat tussen 2026 en 2032 lidstaten moet helpen om kwetsbare huishoudens en kleine bedrijven te compenseren en om te investeren in bijvoorbeeld woningisolatie, warmtepompen en schonere mobiliteit. De ‘schokdemper’ kan neerkomen op een combinatie van deze instrumenten, aangevuld met praktische afspraken over de fasering en nationale steunmaatregelen.
Wat dit kan betekenen voor huishoudens en ondernemers
Voor consumenten zijn er twee lijnen relevant. Op korte termijn gaat het om de mogelijke effecten op de prijzen van benzine, diesel en aardgas wanneer ETS2 start. Aan de pomp en op de energierekening kan een deel van de ETS2-kosten zichtbaar worden, al blijft het precieze bedrag afhankelijk van de marktprijs voor CO₂ en de keuzes van brandstofleveranciers. Op langere termijn is ETS2 bedoeld om de overstap naar zuinigere auto’s, warmtepompen, isolatie en alternatieve verwarmingsopties te stimuleren. Wie investeert, kan toekomstige ETS2-kosten verminderen of vermijden.
Voor kleine ondernemers – van bakkers tot transporteurs – hangt de impact samen met hun energieprofiel. Een bedrijf met gasintensieve processen of veel kilometers in bestelauto’s zal eerder een effect merken dan een kantoororganisatie met lage energievraag. Lidstaten kunnen via het Sociale Klimaatfonds gericht ondersteuning bieden, bijvoorbeeld door subsidies voor verduurzaming, tijdelijke compensatie of adviestrajecten om het energieverbruik terug te brengen.
Reacties en posities in de eu
De lidstaten die de brief ondertekenden vragen de Commissie om voorspelbaarheid en bescherming tegen sterke prijsschommelingen. Tegelijk benadrukken voorstanders van ETS2 dat een geloofwaardige COâ‚‚-prijs essentieel is om de klimaatdoelen voor 2030 en 2050 te halen. Milieuorganisaties wijzen op het belang van een stevige prikkel, maar pleiten eveneens voor sociale waarborgen. Ondertussen willen delen van het bedrijfsleven vooral duidelijkheid over timing, prijsbandbreedtes en administratieve lasten.
Politiek is ETS2 een balansvraagstuk: hoe combineer je daadkrachtig klimaatbeleid met sociale rechtvaardigheid en economische haalbaarheid? De Commissie zal in haar ‘schokdemper’-pakket moeten laten zien hoe die driehoek in de praktijk vorm krijgt, zonder het fundament van het beleid uit te hollen.
Vervolgstappen
Wanneer Wopke Hoekstra zijn voorstel presenteert, volgt waarschijnlijk eerst een politieke discussie in de Commissie en daarna in de Raad en het Europees Parlement. Afhankelijk van de gekozen route kan voor een deel van de maatregelen nieuwe wetgeving nodig zijn, of kan de Commissie bestaande mechanismen activeren. Heldere communicatie over de effecten – inclusief voorbeeldscenario’s voor verschillende CO₂-prijzen – wordt cruciaal om onrust te temperen en investeringszekerheid te bieden.
Voor burgers en ondernemers is het raadzaam de komende maanden te volgen welke nationale steunpakketten uit het Sociale Klimaatfonds beschikbaar komen en welke praktische opties er zijn om het energieverbruik te verlagen. Hoe meer verbruik omlaag kan, hoe kleiner de gevoeligheid voor een eventuele ETS2-prijscomponent in brandstof en gas.
Kern en vooruitblik
De kern is eenvoudig: ETS2 moet uitstoot beprijzen in mobiliteit en gebouwverwarming, maar de politiek wil voorkomen dat de rekening in één keer te hard neerkomt bij huishoudens en kleine bedrijven. Met een aangekondigde ‘schokdemper’ zoekt de Europese Commissie naar een middenweg: voldoende prikkel om te verduurzamen, met duidelijke grenzen aan plotselinge prijsstijgingen. De uitwerking bepaalt of het draagvlak standhoudt nu de invoeringsdatum dichterbij komt.
We blijven dit dossier volgen. Wat verwacht jij van de ‘schokdemper’ en hoe zou ondersteuning er volgens jou uit moeten zien? Laat het ons weten op onze sociale media.
Bron: dagelijksestandaard.nl
