De religieuze samenstelling van Nederland staat aan de vooravond van ingrijpende veranderingen. Volgens Jan Latten, oud-hoofddemograaf van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), kan het aantal moslims in Nederland in 2050 uitkomen op drie tot vier miljoen. Dat zou betekenen dat de islamitische gemeenschap dan net zo groot kan zijn als de protestantse bevolking. De voorspelling schetst een toekomstbeeld waarin de islam een centrale plaats inneemt binnen het religieuze landschap, en mogelijk een eigen zuil vormt, vergelijkbaar met de katholieke en protestantse zuilen uit het verleden.
Historische groei van de islam in Nederland
Het aantal moslims in Nederland is de afgelopen decennia gestaag toegenomen. Waar in de jaren vijftig slechts enkele honderden moslims werden geregistreerd, leidde immigratie tot een snelle groei. Eerst kwamen er mensen uit Indonesië, later volgden gastarbeiders uit Turkije en Marokko, die zich hier vestigden en hun gezinnen lieten overkomen. In 2023 werd geschat dat ongeveer zes procent van de bevolking moslim is, wat neerkomt op circa één miljoen mensen.
De verwachting dat dit aantal in een kwart eeuw kan verviervoudigen is niet alleen gebaseerd op immigratie. Ook demografische factoren zoals hogere geboortecijfers binnen islamitische gezinnen spelen een rol. Waar traditionele kerken te maken hebben met dalende aantallen leden en vergrijzing, kent de islamitische gemeenschap een jongere bevolkingsopbouw. Dit verschil verklaart een groot deel van de verwachte groei.
Jongeren als drijvende kracht achter de verandering
Latten wijst nadrukkelijk op het belang van jongeren bij deze ontwikkeling. Onder protestantse jongeren is weliswaar een lichte groei te zien – van acht naar veertien procent in de leeftijdsgroep 15 tot 18 jaar – maar de islamitische jongeren springen er volgens hem veel sterker uit. Zij vormen een relatief groot aandeel binnen hun gemeenschap en vertonen bovendien een orthodoxere geloofsbeleving.
Voor veel moslimjongeren is geloof niet slechts een privézaak, maar een wezenlijk onderdeel van hun identiteit. Dit komt tot uiting in kledingvoorschriften, het kiezen voor islamitische scholen, het oprichten van eigen datingsites en het actief onderhouden van gemeenschapsnetwerken. Het geheel van deze activiteiten draagt bij aan een zekere culturele afzondering, die Latten aanduidt met de term ‘zelfsegregatie’.
Het ontstaan van een islamitische zuil
Nederland kent een lange geschiedenis van verzuiling. Gedurende de twintigste eeuw leefden katholieken, protestanten, socialisten en liberalen grotendeels binnen hun eigen zuilen. Elke groep had eigen scholen, omroepen, kranten, verenigingen en zelfs politieke partijen. Hoewel die zuilen inmiddels grotendeels zijn verdwenen, ziet Latten een nieuwe vorm van verzuiling ontstaan in de islamitische gemeenschap.
Volgens hem ontwikkelt de islam zich tot een ‘islamitische zuil’, waarin religie fungeert als bindmiddel voor sociale, culturele en maatschappelijke activiteiten. Het geloof beperkt zich daarbij niet tot het persoonlijke domein, maar is zichtbaar in vrijwel alle aspecten van het dagelijks leven. Deze ontwikkeling doet denken aan de manier waarop de katholieke en protestantse zuilen destijds functioneerden, al zijn de omstandigheden van vandaag anders.
Verschillen tussen traditionele en nieuwe zuilen
Latten benadrukt dat de katholieke zuil blijft krimpen en waarschijnlijk klein zal blijven. De protestantse zuil laat een lichte groei zien, maar die kan volgens hem hooguit de omvang van de islamitische zuil evenaren. Het opmerkelijke is dat de katholieke en protestantse zuilen decennialang bepalend waren voor de Nederlandse samenleving, terwijl hun invloed nu sterk afneemt. Tegelijkertijd wint de islam terrein en groeit zij uit tot een van de grootste religieuze stromingen.
Dit roept vragen op over de manier waarop Nederland zich de komende decennia organiseert. Waar verzuiling vroeger zorgde voor duidelijk afgebakende gemeenschappen die vreedzaam naast elkaar leefden, heerst er nu debat over de effecten van nieuwe vormen van afzondering. Voorstanders zien in de islamitische zuil een manier voor mensen om hun identiteit te behouden en sociale cohesie te versterken. Critici vrezen dat het leidt tot een parallelle samenleving waarin groepen langs elkaar heen leven.
Gevolgen voor de samenleving
De voorspelde verviervoudiging van het aantal moslims zal volgens veel experts merkbaar zijn in diverse maatschappelijke domeinen. In het onderwijs kan de vraag naar islamitische scholen verder toenemen, terwijl in de politiek partijen meer rekening zullen moeten houden met de wensen en overtuigingen van deze gemeenschap. Ook in de media en het publieke debat zal de aanwezigheid van de islam zichtbaarder worden.
Tegenstanders van deze ontwikkeling wijzen op de risico’s van toenemende polarisatie. Zij stellen dat culturele en religieuze afzondering kan leiden tot spanningen, zeker in grote steden waar bevolkingsgroepen dicht op elkaar wonen. Tegelijkertijd zijn er sociologen die wijzen op het verleden: ook de verzuiling van de twintigste eeuw leidde niet automatisch tot conflicten, maar juist tot een stabiele structuur waarin groepen hun eigen weg gingen binnen een gezamenlijk staatsbestel.
De Randstad als centrum van verandering
De groei van de islamitische bevolking is het sterkst zichtbaar in de Randstad. Steden als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht kennen al een groot aandeel inwoners met een islamitische achtergrond. Hier zullen de veranderingen het meest voelbaar zijn in het dagelijks leven, van religieuze feestdagen tot culturele evenementen en politieke vertegenwoordiging.
Ook kleinere steden en dorpen krijgen met deze trend te maken, zij het in mindere mate. Vooral door de spreiding van asielzoekers en migranten ontstaat ook buiten de Randstad een zichtbaarder islamitisch profiel. Daarmee wordt de ontwikkeling landelijk relevant en niet langer beperkt tot enkele grote steden.
Nederland in 2050: een religieus nieuw tijdperk
Als de voorspellingen van Latten werkelijkheid worden, zal Nederland in 2050 een religieus landschap kennen dat sterk afwijkt van dat van vandaag. De traditionele dominantie van katholieke en protestantse kerken maakt plaats voor een samenleving waarin de islam een van de grootste religieuze stromingen is. De vraag is hoe dit zich zal vertalen naar onderwijs, politiek, media en sociale structuren.
Voor de een betekent dit zorgen over mogelijke segregatie en spanningen, voor de ander juist een kans om diversiteit te omarmen en nieuwe vormen van samenleven te ontwikkelen. Feit is dat de demografische trend moeilijk te negeren valt en een blijvend gespreksonderwerp zal zijn.
De voorspellingen van Latten nodigen uit tot reflectie en discussie. Wat betekenen vier miljoen moslims in Nederland voor het dagelijks leven, de cultuur en het samenleven in brede zin? Deel jouw mening en praat mee op onze Facebookpagina.
Nu al is de islam de grootste religie in Nederland onder jongeren. Maar het is een reëel scenario dat de islam in 2050 de grootste religie in Nederland is. E#algemenebeschouwingen #APB2025 #PVV #Wilders pic.twitter.com/4MCrl0MoYH
— Geert Wilders (@geertwilderspvv) September 17, 2025
