Tijdens de Nationale Dodenherdenking op 4 mei was prinses Amalia niet zichtbaar op de Dam. In plaats daarvan woonde ze de plechtigheid bij vanuit het Paleis op de Dam. Op foto’s is te zien hoe de prinses, de oudste dochter van koning Willem-Alexander en koningin Máxima, voorafgaand aan de herdenking het paleis binnenging.
Amalia, inmiddels 21 jaar oud, was tijdens de officiële ceremonie zelf dus niet in beeld. Haar ouders waren wél aanwezig op het plein. Zij legden zoals ieder jaar een krans bij het Nationaal Monument ter nagedachtenis aan alle oorlogsslachtoffers. Daarna volgden het taptoesignaal en de traditionele twee minuten stilte om 20.00 uur.
Het is opvallend dat Amalia ervoor koos de herdenking vanaf afstand te volgen. Officieel is er geen verklaring gegeven voor haar afwezigheid op het plein zelf. Toch is duidelijk dat zij er op haar eigen manier bij stil heeft gestaan. Haar aanwezigheid in het paleis bevestigt dat ze betrokken was bij het nationale moment van herdenken.
De keuze om de ceremonie vanuit het Paleis op de Dam te volgen, kan te maken hebben met veiligheid, persoonlijke voorkeur of haar nog bescheiden publieke rol. Als toekomstige koningin wordt Amalia steeds vaker betrokken bij officiële gebeurtenissen, maar ze blijft vooralsnog op de achtergrond tijdens de meest plechtige gelegenheden.
Voor veel mensen is Dodenherdenking een moment van nationale eenheid. Het is een dag waarop jong en oud samenkomen om stil te staan bij de slachtoffers van oorlog en geweld, zowel in het verleden als in het heden. De sobere ceremonie op de Dam is het meest zichtbare moment van die herdenking.
Voorafgaand aan de plechtigheid vond in de Nieuwe Kerk in Amsterdam de jaarlijkse 4 mei-voordracht plaats. Dit jaar was het woord aan journalist en presentator Philip Freriks. Hij hield een persoonlijke en indrukwekkende toespraak waarin hij sprak over zijn jong overleden broer Jan.
Jan Freriks overleed in april 1945, slechts negen jaar oud. Hij werd geraakt door zogenoemde ‘friendly fire’ van een Canadese militair. Het gebeurde tijdens de bevrijding van Groningen, net voor het officiële einde van de oorlog. Voor de familie Freriks was de vreugde van de bevrijding daardoor vermengd met intens verdriet.
Tijdens zijn toespraak haalde Freriks een Talmoedische spreuk aan: “Wie één mens redt, redt de hele wereld.” Volgens hem geldt ook het omgekeerde. Als één mens wordt gedood, vergaat daarmee een hele wereld. Zo beschreef hij het verlies dat zijn ouders moesten verwerken.
Zijn moeder gebruikte het woord ‘gesneuveld’ om de dood van haar zoon betekenis te geven. Niet zomaar gestorven, maar gevallen in het kader van vrijheid en bevrijding. Die benadering gaf houvast in een periode van groot verlies.
Volgens Freriks werden zijn ouders na de oorlog geconfronteerd met de diepe gevolgen van een falende democratie. Dat bewustzijn gaven zij door aan hun kinderen. Hij vertelde hoe zijn moeder ondanks haar verdriet bleef geloven in een vreedzame samenleving. Een samenleving waarin menselijkheid en democratie centraal staan.
De Dodenherdenking zelf verliep rustig. In het hele land kwamen mensen samen om bloemen te leggen, stil te zijn en te luisteren naar muziek en verhalen. Of het nu bij grote monumenten was of op kleine dorpspleinen, overal werd stilgestaan bij het verleden.
De afwezigheid van prinses Amalia op het plein zelf zorgde voor enige verwondering, maar deed niets af aan de ernst van het moment. Haar keuze om in stilte aanwezig te zijn in het paleis laat zien dat herdenken op verschillende manieren kan.
Met sobere rituelen, persoonlijke verhalen en gedeelde stilte blijft 4 mei een betekenisvolle dag. De Dodenherdenking verbindt generaties en herinnert eraan waarom vrijheid niet vanzelfsprekend is.
