Rob Jetten staat als leider van de grootste fractie in de nieuwe Tweede Kamer voor een lastige opdracht. Met 26 zetels heeft D66 een stevige basis, maar de regie in de Haagse informatie lijkt minder vanzelfsprekend dan de uitslag doet vermoeden. In zijn publieke optredens van vandaag klonk Jetten behoedzaam en reagerend, wat de perceptie voedt dat het initiatief elders ligt.
Formatie zonder vanzelfsprekende regie
Traditioneel zet de grootste partij na verkiezingen de toon in de verkenning en informatie. Dit keer is het beeld diffuser. Hoewel D66 het meeste aantal zetels binnenhaalde, laat het formatieveld — met een sterker rechtse Kamer en meerdere partijen die invloed claimen — weinig ruimte voor een klassieke regierol. Jetten benadrukt samenwerking en een “nieuwe politieke cultuur”, maar de politieke werkelijkheid dwingt hem tegelijkertijd tot behoedzaam manoeuvreren.
Voorzichtigheid in contact met Yesilgöz
De verhouding tussen D66 en de VVD is een sleutelelement. Op de vraag of Jetten snel met VVD-leider Dilan Yesilgöz koffie gaat drinken om de onderlinge relatie te herstellen, antwoordde hij: “Dat hangt een beetje af van het debat, met de verkiezing van de Kamervoorzitter, en enkele andere zaken die spelen…” Daarmee tekent zich een afwachtende toon af. De VVD heeft eerder laten weten niet in een vast links blok te willen belanden, terwijl D66 juist inzet op brede samenwerking en nieuwe omgangsvormen. Het geplande gesprek — wanneer dat er komt — zal daarom vooral draaien om vertrouwen en richting, in plaats van over concrete knopen die al doorgehakt kunnen worden.
De kwestie-weijers en de belofte van nieuwe politieke cultuur
Een tweede moment dat het karakter van deze formatieperiode markeerde, was de aanstelling en snelle exit van informateur Weijers. Gevraagd of deze keuze past in de “nieuwe politieke cultuur” die Jetten zegt na te streven, antwoordde hij: “Nee, en daarom hebben we ook meteen de knoop doorgehakt en gezegd: ‘Het stopt hier.’” Volgens critici lag die beslissing in het verlengde van eerdere scherpe uitspraken van Weijers over VVD-leider Yesilgöz; dat zet extra druk op het onderlinge vertrouwen. De kern is dat D66 hiermee een correctie doorvoerde, maar het roept ook vragen op over de regie en de selectie van personen die zo’n kwetsbaar proces moeten leiden.
Jetten koppelt dit soort correcties aan zijn inzet op een andere bestuurscultuur: sneller erkennen dat iets niet werkt, het gesprek blijven voeren en zoeken naar hernieuwde verhoudingen tussen partijen. Tegelijkertijd voedt zo’n abrupte koerswijziging het beeld dat de omgeving — en niet de grootste fractie — het tempo bepaalt.
Strategisch krachtenveld: ruk naar rechts
De politieke context is bepalend. De nieuwe Kamer kent een zichtbare ruk naar rechts, waardoor rechtse partijen de toon zetten in inhoud en proces. Voor D66 betekent dit dat samenwerking buiten het traditionele linkse spectrum onvermijdelijk lijkt, wil men tot een stabiele meerderheid komen. Partijen als PVV, BBB, JA21 en FVD verdedigen op veel dossiers standpunten die op afstand staan van de D66-lijn. Tegelijkertijd blijft de VVD een sleutelspeler die enerzijds openstaat voor gesprekken, maar anderzijds terughoudend is om in een combinatie terecht te komen die kiezers als “te links” ervaren.
Die realiteit beperkt de speelruimte. Wie de regie claimt, zal bruggen moeten slaan naar meerdere richtingen, terwijl de marges dun zijn. Daarmee komt politieke behendigheid centraal te staan: kunnen leiders tegelijk hun eigen profiel vasthouden en strategische verbindingen leggen?
Jettens inzet: vertrouwen en omgangsvormen
Jetten benadrukt dat hij met de “nieuwe generatie partijleiders en fractievoorzitters” wil spreken over hoe een andere politieke cultuur kan worden opgebouwd en vertrouwen kan groeien. Het is een inzet op stijl en proces, die echter niet los staat van het machtsspel. De formatie draait immers om mandaten, meerderheden en prioriteiten. In die context spelen meerdere feiten en waarnemingen:
- D66 is de grootste fractie, maar heeft geen vanzelfsprekend coalitiepad in een Kamer die naar rechts is opgeschoven.
- De VVD houdt nadrukkelijk afstand van een stevig links blok en positioneert zich als spilpartij.
- Minstens enkele rechtse partijen zullen betrokken moeten worden voor een meerderheidsakkoord dat de verkiezingsuitslag weerspiegelt.
Dat maakt dat een appel op vertrouwen alleen onvoldoende is. De volgende fase vraagt om inhoudelijke uitruil: welke prioriteiten zijn onderhandelbaar, welke niet, en met wie ligt de meeste overlap? Het antwoord op die vragen bepaalt in feite wie de regie pakt.
Tussenstand van de informatie
Als we de balans opmaken van de voorbije weken, dan valt op dat D66 zowel winst als verlies ervaart. Winst, in de zin dat de partij de grootste is en daarmee een logische rol opeist in de formatie. Verlies, omdat het momentum niet vanzelf bij de grootste fractie ligt en ingrepen — zoals het stoppen met informateur Weijers — het beeld van reactief leiderschap voeden. Tegelijkertijd manifesteert de rechterflank zich nadrukkelijk in toon en agenda, terwijl VVD-leider Dilan Yesilgöz een onmisbare gesprekspartner blijft voor elk realistisch formatiescenario waarin D66 wil meedoen.
Dat spanningsveld maakt dat Jetten tegelijk moet sturen en schikken. De komende dagen, met onder meer de verkiezing van de Kamervoorzitter en het zetten van nieuwe informatielijnen, worden een graadmeter: schuift de regie richting de grootste fractie, of blijven meerdere partijen het ritme bepalen?
Bredere discussies: abortus en rechten
Parallel aan de formatie speelt in het maatschappelijke en politieke debat een terugkerend thema: de status van abortus. In de opiniesfeer klinkt zowel de oproep om abortus als mensenrecht te erkennen als de tegengeluiden die daar fel tegenin gaan. Het onderwerp laat zien hoe normatieve vraagstukken in Den Haag vaak mee resoneren tijdens formatieperiodes: ze raken aan kernwaarden, partij-identiteit en de ruimte voor compromissen in toekomstige coalities. Voor een stabiel kabinet zal niet alleen over proces en vertrouwen worden gesproken, maar ook over de manier waarop zulke gevoelige dossiers een plek krijgen in een regeerakkoord.
Vooruitblik
De informatie gaat nu een fase in waarin duidelijk moet worden wie het initiatief daadwerkelijk pakt. Jetten zoekt het in verbinding en stijl, Yesilgöz in positie en timing, en rechtse partijen in inhoudelijke zwaartepunten. De uitkomst hangt af van concrete ruil: klimaat en onderwijs tegenover migratie en financiën, bijvoorbeeld, en van de vraag wie bereid is langs welke lijnen te bewegen. Dat maakt de komende week bepalend voor het vervolg.
Kernachtig samengevat: D66 is de grootste, maar de regie is nog niet verankerd. Het is aan Jetten om de behoedzame toon te vertalen in tastbare stappen die zowel vertrouwen wekken als richting geven. Volg ons voor updates en laat vooral weten wat jij hiervan vindt op onze sociale media.
Bron: dagelijksestandaard.nl
