Na een campagne vol grote beloftes wordt het woningbouwplan van D66 om “tien nieuwe steden” te ontwikkelen nu onder de loep genomen. Woningbouwhoogleraar Peter Boelhouwer noemde het voorstel bij WNL “totaal onrealistisch”. Zijn kritiek richt zich niet alleen op de schaal en kosten, maar ook op de locaties die in het plan circuleerden. Daarmee schuift het debat over de wooncrisis op van campagnebeeld naar uitvoerbaarheid, financiering en de onderliggende groei van het aantal huishoudens.
Wat D66 voor ogen had
D66 presenteerde tijdens de verkiezingscampagne een plan om de woningnood te verlichten door tien nieuwe steden te bouwen. Een van de gedachte projecten, “IJstad”, zou tussen Amsterdam en Almere moeten verrijzen. De belofte: door grootschalig en integraal te ontwikkelen kan er sneller, efficiënter en met meer aandacht voor leefkwaliteit gebouwd worden, in plaats van jarenlang te blijven dichtbouwen in bestaande stedelijke gebieden.
Volgens de partij zou zo’n aanpak de druk op de oververhitte woningmarkt verminderen en ruimte bieden voor woningen, voorzieningen en infrastructuur die vanaf de tekentafel op elkaar aansluiten. D66 positioneerde het plan als een noodzakelijk en toekomstgericht antwoord op de structurele woningvraag, die al jaren hoger ligt dan het aanbod.
De kritiek van experts
In de nabeschouwing klinkt nu een ander geluid. Hoogleraar woningmarkt Peter Boelhouwer (TU Delft) bestempelde het voorstel bij WNL als “totaal onrealistisch”. De kern van zijn kritiek: locaties, tijdspad en kosten lopen ver uiteen met wat in de praktijk haalbaar is. Over het idee van IJstad was Boelhouwer expliciet: “Gezien de locatie is het een heel dure operatie en je bent dan bovendien aan het bijbouwen in drinkwatergebied, dat moet je gewoon niet willen.”
Zijn waarschuwing raakt twee klassieke knelpunten. Ten eerste: infrastructuur. Nieuwe steden vergen jarenlange investeringen in spoor, wegen, energie, water en sociale voorzieningen. Dat vraagt om hoge voorfinanciering en bestuurlijke coördinatie over meerdere bestuurslagen heen. Ten tweede: ruimtelijke afwegingen. Nederland is dichtbevolkt en kent veel beschermde gebieden, waaronder drinkwaterwinningen. Daar bouwen is complex, duur en vaak onwenselijk.
Het cijfermatige perspectief
Boelhouwer plaatste de huidige bouwinspanningen in breder perspectief: “Vorig jaar zijn er 69 duizend woningen bijgebouwd, maar tegelijkertijd zijn er meer dan 100 duizend huishoudens bijgekomen in ons land. Het merendeel daarvan zijn migranten.” Die constatering, uitgesproken in de uitzending, benadrukt hoe de vraagkant van de markt stijgt door meerdere factoren: internationale migratie, demografische groei en een jarenlange trend naar kleinere huishoudens.
Dat knelt met de bouwcapaciteit. Projecten lopen vertraging op door stikstofregels, personeelstekorten, stijgende bouwkosten en schaarse bouwlocaties. Het doel van 100.000 woningen per jaar blijft hierdoor moeilijk haalbaar. Zelfs bij hogere bouwproductie is de vraag of dat tempo voldoende is, als de groei van het aantal huishoudens voortduurt.
Experts wijzen er daarnaast op dat bouwen alleen niet volstaat. Betaalbaarheid, doorstroming van senioren, het benutten van bestaande voorraad, tijdelijke en flexibele huisvesting, en betere regie op regionale programmering spelen eveneens een rol. De discussie over migratiebeleid, waar Boelhouwer in de uitzending op wijst, loopt parallel aan die over het bouwtempo en raakt aan de totale woningvraag.
Almere als les uit het verleden
Het idee van “nieuwe steden” heeft een historie in Nederland. Almere, begonnen in de jaren zeventig op de Flevopolder, geldt vaak als referentie. De stad groeide uit tot een volwaardige gemeente met meer dan 200.000 inwoners, maar de ontwikkeling vergde decennia en vroeg continu bijsturing op het gebied van voorzieningen, scholen, zorg en werkgelegenheid. Het illustreert dat een stad bouwen meer is dan woningen stapelen: het draait om een ecosysteem van functies, bereikbaarheid en economische basis.
Die vergelijking voedt de vraag of tien nieuwe steden tegelijkertijd starten realistisch is, zeker in een periode waarin arbeidskrapte en hoge bouwkosten de sector remmen. Voorstanders wijzen erop dat langetermijnvisies noodzakelijk zijn; tegenstanders vrezen overschatting van de uitvoeringskracht en onderschatting van de risico’s.
De rol van media en campagne
Een deel van de nasleep richt zich op de manier waarop het plan tijdens de campagne werd besproken. Critici vinden dat media het voorstel te weinig kritisch doorvroegen op uitvoerbaarheid, kosten en ruimtelijke impact. Na de stembusgang klinkt die kritische toon nadrukkelijker, mede door de stevige duiding van experts als Boelhouwer bij WNL. Dat is niet ongebruikelijk: in campagneperiodes domineren vaak belofte, urgentie en richting; na de verkiezingen verschuift de focus naar details, planning en budget.
Reactie en verweer van politiek
D66 presenteerde de “tien nieuwe steden” als een ambitieuze route om de woningnood te doorbreken en op grotere schaal integraal te ontwikkelen. In die visie leidt geconcentreerde uitbreiding tot beter vervoer, efficiëntere energievoorziening en meer ruimte voor groen, in plaats van verdere verdichting in de kernen waar druk en weerstand al groot zijn. Voorstanders zien er een langetermijninvestering in waarin fasering en publieke regie de sleutel zijn.
Tegenover die benadering staat de vraag hoe die regie precies vorm krijgt, waar de noodzakelijke miljarden vandaan komen en welke locaties planologisch, ecologisch en maatschappelijk aanvaardbaar zijn. De komende periode zal moeten blijken of elementen van het voorstel landen in concreet beleid of dat de focus verschuift naar versnelde woningbouw binnen bestaande stedelijke regio’s en uitbreiding van middelgrote kernen waar infrastructuur al aanwezig is.
Wat betekent dit voor het woningbeleid
De discussie rond het D66-plan maakt een bredere beleidsopgave zichtbaar. Zonder extra uitvoeringscapaciteit, duidelijke ruimtelijke keuzes en stabiele regelgeving blijven ambities stroef in beweging. Tegelijk is er discussie nodig over de vraagkant: migratiestromen, huishoudensgroei en betaalbaarheid. De praktijk wijst richting een combinatie van maatregelen: versnellen waar kan, verdichten waar het verantwoord is, regionaal uitbreiden langs bestaande infrastructuur, en zorgvuldig omgaan met beschermde gebieden zoals drinkwaterwingebieden.
Of “nieuwe steden” daarin passen, hangt af van onderbouwing per locatie, fasering over meerdere decennia en een robuuste financiële planning. De uitspraak “totaal onrealistisch” onderstreept dat het publieke debat niet alleen over ambitie moet gaan, maar ook over de harde randvoorwaarden die stadsontwikkeling bepalen.
Samenvattend: het D66-voorstel zette de toon met een groot gebaar, maar stuit nu op stevige vragen over haalbaarheid en wenselijkheid. De komende maanden zullen uitwijzen welke onderdelen van de campagneplannen standhouden in het beleidsproces en waar wordt bijgestuurd. Wat vindt u: moet Nederland groot durven denken met nieuwe steden, of juist eerst versnellen binnen de bestaande grenzen? Laat uw reactie achter op onze socialmediakanalen.
Bron: dagelijksestandaard.nl
