Met de laatste stemmen nog niet geteld en de spanning voelbaar in politiek Den Haag, liggen D66 en de PVV nek aan nek. Beide partijen staan voorlopig op 26 zetels, met een voorsprong van iets meer dan tweeduizend stemmen voor D66. Het land wacht intussen op de definitieve cijfers uit enkele cruciale gemeenten, met Helmond als mogelijk kantelpunt in de strijd om de positie van grootste partij.
Spannend slot van de telling
Bijna alle stemmen zijn verwerkt, maar de laatste procenten kunnen de doorslag geven. Juist in een systeem van evenredige vertegenwoordiging kan een klein aantal stemmen een zetel doen verschuiven. Dat geldt des te meer wanneer twee partijen exact op hetzelfde zetelaantal uitkomen. Het verschil is nu klein genoeg om nog te kunnen kantelen als de resterende gemeenten hun definitieve tellingen aanleveren.
Wilders zet druk op verkenningsfase
PVV-leider Geert Wilders liet weten dat hij geen verkenner namens D66 aan het werk wil zien zolang onduidelijk is wie als grootste partij eindigt. Krijgt de PVV alsnog de meeste stemmen, dan wil Wilders het initiatief nemen in de formatie. Dat legt direct politieke spanning op het vervolg: in de campagne spraken vrijwel alle andere partijen uit niet met de PVV te willen samenwerken. De vraag is in hoeverre die uitspraken standhouden wanneer de formatie daadwerkelijk begint en de onderlinge verhoudingen zijn vastgesteld.
Minieme marges in gemeenten
De zenuwslopende eindfase van deze verkiezingen wordt versterkt door piepkleine verschillen per gemeente. In sommige plaatsen scheelt het maar een handvol stemmen tussen de grootste en de tweede partij. Illustratief is Albrandswaard, waar de PVV en de VVD exact evenveel stemmen kregen: 3011. Ook in Landsmeer, Duiven, Oldenzaal en Zeewolde gaat het om marges die tot op het niveau van tientallen stemmen daaronder kunnen uitmaken wie lokaal bovenaan eindigt. Die lokale microverschillen kunnen landelijk doorwerken in de zetelverdeling.
Waar het nog op hangt
De spanning concentreert zich op gemeenten waar de telling nog niet volledig is afgerond. Zo moet in Amsterdam nog ongeveer een vijfde van de stemmen worden verwerkt. Daarnaast ontbreken nog volledige uitkomsten uit onder meer Helmond en Venray. In Venray werd de telling eerder gestaakt na een brand in het gemeentehuis, waardoor de verwerking vertraging opliep. Het zijn precies dit soort incidenten die het tempo drukken en het zicht op de eindstand vertroebelen.
Helmond springt eruit omdat de lokale uitslag door het minieme landelijke verschil mogelijk een zetel kan doen verschuiven. Als de PVV in zo’n gemeente net genoeg stemmen pakt, kan dat de balans met D66 alsnog tipping. Andersom geldt hetzelfde: weet D66 daar stand te houden of uit te lopen, dan verstevigt de partij het lichte voordeel dat er nu is.
Opkomst hoger dan vorig jaar
De opkomst lag met 78,4 procent hoger dan bij de verkiezingen van 2023. Vooral in de provincie Utrecht gingen relatief veel kiezers naar de stembus. Die hoge betrokkenheid is tekenend voor de geladen sfeer rond deze stembusgang en de verwachting dat de politieke koers op meerdere dossiers — van wonen en bestaanszekerheid tot Europa en migratie — onder druk staat. Een hogere opkomst kan het profiel van de einduitslag veranderen, zeker wanneer nieuwe kiezersstromen zich anders verdelen dan in het recente verleden.
Winst en verlies: verschuivingen in het landschap
In vergelijking met de vorige verkiezingen boekten D66 en het CDA op veel plekken winst. Landelijk leverden de PVV en GroenLinks-PvdA in. Die laatste formatie kreeg vooral in studentensteden klappen, terwijl de PVV onder meer in Edam-Volendam fors moest inleveren. Het wijst op een diffuus beeld waarin regionale patronen en lokale thema’s een grotere rol lijken te spelen dan landelijke peilingen soms voorspiegelen. Voor de formatie belooft dit een complex krachtenveld, waarin partijen steun zullen moeten zoeken buiten traditionele bondgenootschappen.
Helmond onder het vergrootglas
Dat Helmond zoveel aandacht krijgt, is geen toeval. Bij een bijna gelijke eindstand tellen elke stem en elk restzetelmechanisme mee. De stad is groot genoeg om verschil te maken en kent electorale spreiding tussen meerdere partijen, wat de uitkomst extra onvoorspelbaar maakt. Bovendien kan een kleine verschuiving in de lokale rangorde direct gevolgen hebben voor het landelijk restzetelspel, waarin fracties soms profiteren van net iets gunstiger afrondingen.
Impasse of doorbraak in de formatie
Wat er ook uit Helmond, Amsterdam en Venray rolt, duidelijk is dat de start van de formatie onder hoge druk zal staan. Blijft D66 net de grootste, dan zal de partij proberen een verkenning te starten met partners die inhoudelijk willen praten ondanks uitgesproken bezwaren tegen samenwerking met de PVV. Wordt de PVV alsnog de nummer één, dan claimt Wilders het initiatief. In beide scenario’s is er politieke lenigheid nodig om überhaupt tot een gespreksformat te komen. De uitspraken uit de campagne vormen een schaduw over het proces, maar laten tegelijk ruimte: in Nederlandse formaties worden harde lijnen vaker in de praktijk opgerekt om tot werkbare meerderheden te komen.
Wat betekent dit voor kiezers?
Voor kiezers is deze eindfase een les in de precisie van het kiesstelsel: elke stem weegt mee tot op de laatste telronde. Ook maakt de situatie zichtbaar hoe lokale verstoringen — zoals de brand in Venray — landelijke impact kunnen hebben. Het benadrukt het belang van zorgvuldigheid en transparantie in het telproces, dat weliswaar traag kan verlopen, maar uiteindelijk bedoeld is om een onbetwistbare uitslag neer te zetten.
Vooruitblik: wachten op het laatste puzzelstuk
De komende uren en dagen zullen de resterende gemeenten hun definitieve cijfers aanleveren. Zodra de eindstand vaststaat, kan de verkenningsfase echt van start en wordt duidelijk wie de eerste stap mag zetten in de zoektocht naar een werkbare coalitie. Tot die tijd blijft Nederland in afwachting, met Helmond als zwaartepunt en een verschil van slechts een paar duizend stemmen dat de machtsverhoudingen kan kantelen.
Samengevat: de race om de titel ‘grootste partij’ is nog niet beslist en het laatste telwerk kan de doorslag geven. Welke uitkomst het ook wordt, de formatie belooft complex te worden in een verdeeld politiek landschap. Wat verwacht jij van de ontknoping en de formatie die volgt? Laat het ons weten via onze sociale media.
Bron: nos.nl
