Nederland is diep verdeeld over het buitensluiten van de PVV bij de komende kabinetsvorming. Uit nieuw, representatief onderzoek onder 3.414 mensen op 24 en 25 oktober blijkt dat 49 procent het terecht vindt dat partijen de PVV mijden. 47 procent vindt dat onterecht, terwijl 4 procent geen mening heeft. De uitkomst onderstreept hoezeer de formatiekwestie de verhoudingen in het land op scherp zet.
De discussie laaide deze week extra op tijdens Het Debat van Nederland op SBS6. Daar maakten de lijsttrekkers van CDA, VVD en GroenLinks-PvdA opnieuw duidelijk niet met de PVV te willen samenwerken. Het gaat daarbij niet alleen om ideologische verschillen, maar ook om vertrouwen in bestuurlijke stabiliteit. Dat raakt aan de kern van de kabinetsvorming: welke partijen durven en kunnen met elkaar regeren, en op basis van welke afspraken?
Het onderzoek
Het peilingsresultaat komt uit het Hart van Nederland-panel en is afgenomen op 24 en 25 oktober onder 3.414 respondenten. De steekproef is representatief gewogen. De centrale vraag: is het terecht om de PVV uit te sluiten bij de komende onderhandelingen over een nieuw kabinet? Met 49 procent ‘ja’ en 47 procent ‘nee’ is de balans nagenoeg in evenwicht, met slechts 4 procent die het antwoord schuldig blijft. Daarmee is er geen duidelijk mandaat in de samenleving voor een harde lijn in welke richting dan ook.
Lijsttrekkers trekken een harde lijn
De politieke redenaties achter uitsluiting verschillen. GL-PvdA-leider Frans Timmermans voert principiële bezwaren aan. Zijn bezwaar richt zich op kernstandpunten van de PVV, onder meer over moslims. Voor CDA-leider Henri Bontenbal en VVD-leider Dilan Yeşilgöz staat vooral de bestuurlijke betrouwbaarheid centraal. Zij wijzen naar eerdere momenten waarop Geert Wilders de samenwerking beëindigde. Niet alleen in de periode rond het kabinet-Schoof, maar ook al eerder bij het kabinet-Rutte I, waar de PVV zich terugtrok uit de gedoogconstructie. Dat was destijds een vorm van steun ‘van buiten’ aan het kabinet, zonder dat de PVV zelf ministers leverde. De breuk die daarop volgde staat in het geheugen gegrift bij partijen die nu weer over formatie nadenken.
Reactie van Wilders
PVV-leider Geert Wilders verwerpt die lezing. Volgens hem zat zijn partij destijds vast bij het uitvoeren van een tienpuntenplan om asielinstroom te beperken. Hij stelt dat er tegenwerking was op beleidsdossiers die voor de PVV cruciaal zijn. Daarnaast, zegt hij, hebben kiezers ‘schoon genoeg’ van partijen die elkaar bij voorbaat uitsluiten. In zijn ogen blokkeert die reflex een coalitie die recht doet aan de verkiezingsuitslag en de zorgen van veel burgers over migratie en bestaanszekerheid.
VVD verdeeld
Vooral binnen de VVD is de afweging gevoelig. Onder de huidige VVD-kiezers noemt 52 procent het uitsluiten van Wilders onterecht. 46 procent steunt het standpunt van Yeşilgöz om niet met de PVV in zee te gaan. Daarmee tekent zich een interne spanning af: een deel van de achterban wil openingen richting rechts, terwijl de partijtop veiligheid en stabiliteit vooropstelt en verwijst naar eerdere breuken met de PVV.
Bij het CDA (72 procent) en D66 (81 procent) is de steun voor uitsluiting veel groter. Aan de linkerkant is de consensus het meest uitgesproken: bij GroenLinks-PvdA vindt 93 procent het terecht dat de PVV wordt buitengesloten. Aan de rechterkant is dat beeld omgekeerd. Onder PVV- en FVD-kiezers noemt 99 procent uitsluiting onterecht. Ook bij BBB en JA21 is de afkeer groot: respectievelijk 84 en 81 procent vindt dat Wilders niet buiten spel mag worden gezet.
Uitsluiten van PVV terecht?
Onderstaande verhoudingen zijn uitgesplitst naar mensen die nu op de genoemde partij zouden stemmen. Het betreft de tien grootste partijen in de meest recente Peilingwijzer.
- Alle panelleden: Ja 49%, Nee 47%, Geen mening 4%
- PVV: Ja 1%, Nee 99%
- FVD: Ja 1%, Nee 99%
- BBB: Ja 13%, Nee 84%
- JA21: Ja 12%, Nee 81%
- VVD: Ja 46%, Nee 52%
- CDA: Ja 72%, Nee 24%
- D66: Ja 81%, Nee 13%
- GroenLinks-PvdA: Ja 93%, Nee 6%
- SP: Ja 56%, Nee 31%
- Partij voor de Dieren: Ja 69%, Nee 26%
Dat geeft een scherp gepolariseerd beeld: hoe verder naar links, hoe groter de steun voor uitsluiting; hoe verder naar rechts, hoe groter de afkeer ervan. In het midden, en met name bij de VVD, schuurt het.
Wat staat er op het spel
De cijfers hebben directe gevolgen voor de formatie. Zonder de PVV wordt het opgeteld moeilijker om een meerderheidskabinet te vormen. Met de PVV aan tafel ligt samenwerking met linkse of progressieve partijen weer ver uit beeld. Dat vergroot de kans op ingewikkelde varianten: minderheidsconstructies, gedoogafspraken of brede akkoorden per thema. Tegelijk is vertrouwen doorslaggevend. Partijen die de deur dichthouden voor de PVV beroepen zich op langjarige ervaringen met breekpunten en op fundamentele waarden. Aan de andere kant staat de druk van kiezers die coalities willen zien die werk maken van migratie, wonen en koopkracht, desnoods met de PVV erbij.
Intern is vooral bij de VVD de strategische vraag urgent. Blijft de partij bij de harde lijn en riskeert ze dat kiezers rechtsaf zwerven? Of zoekt ze naar werkbare afspraken met de PVV, met waarborgen tegen nieuwe breuken? De uitkomst van die discussie beïnvloedt niet alleen de formatie, maar ook de positionering van de partij voor de komende jaren.
Samenvatting en vooruitblik
Het Hart van Nederland-onderzoek laat een land zien dat nagenoeg in tweeën is gedeeld over het buitensluiten van de PVV. Links is uitgesproken voor, rechts uitgesproken tegen; het midden is zoekend. Lijsttrekkers van CDA, VVD en GroenLinks-PvdA houden vooralsnog de deur dicht, met verwijzingen naar principes en bestuurlijke betrouwbaarheid. Wilders wijst dat van de hand en claimt dat kiezers genoeg hebben van partijpolitieke blokkades. Hoe dit zich vertaalt aan de formatietafel, bepaalt of Nederland op korte termijn uitkomt bij een stabiel kabinet, een minderheidsvariant of langdurige onderhandelingen.
We volgen de ontwikkelingen op de voet en brengen updates zodra partijen nieuwe stappen zetten. Wat vind jij: moet de PVV kunnen aanschuiven of is uitsluiting terecht? Laat je mening horen via onze sociale media.
Bron: hartvannederland.nl
