Nek-aan-nekrace in laatste peiling: CDA keldert, D66 en VVD stijgen, strijd tussen vier partijen spannender dan ooit
De politieke kaarten worden opnieuw geschud in de meest recente peiling van Ipsos I&O, uitgevoerd in opdracht van het programma Pauw & De Wit. De vier grootste partijen staan bijna gelijk, met slechts een paar zetels verschil. Toch springt één ontwikkeling direct in het oog: het CDA maakt een flinke val, terwijl D66 juist sterk stijgt. Ook de VVD lijkt een comeback in te zetten, waardoor de strijd richting de verkiezingsdag spannender is dan ooit.
Het CDA, dat vorige week nog op 25 zetels stond, zakt naar 20 zetels in de nieuwe peiling. Daarmee verliest de partij in één week tijd vijf virtuele zetels. Volgens de onderzoekers is dat verlies grotendeels te herleiden tot de ophef rond partijleider Henri Bontenbal, die maandag bij Nieuwsuur in het nauw kwam te zitten na een ongelukkig geformuleerde uitspraak over een homoseksuele leerling op een reformatorische school.
Bontenbal reageerde destijds dat zo’n leerling “ook naar een andere school kan gaan”, een opmerking die hem de dagen erna veel kritiek opleverde — zowel van tegenstanders als van binnen de eigen achterban. Hoewel de CDA-lijsttrekker meerdere keren publiekelijk excuses aanbood, lijkt de schade in de peilingen inmiddels duidelijk zichtbaar. Ipsos I&O stelt dat vier van de vijf verloren zetels rechtstreeks naar D66 zijn verschoven, een partij die juist profiteert van haar progressieve profiel.
Rob Jetten wint aan populariteit
D66 groeit in de peiling van 18 naar 22 zetels en lijkt bezig aan een gestage opmars. Lijsttrekker Rob Jetten, die aanvankelijk moeite had om zijn partij opnieuw te positioneren na de eerdere electorale terugval, wint de laatste weken zichtbaar aan sympathie onder kiezers. Zijn persoonlijke waarderingscijfer steeg van 5,3 naar 5,8 – een opmerkelijke sprong in korte tijd. Ipsos I&O noemt het een ‘stevige groei’, vooral omdat die zich over meerdere leeftijds- en opleidingsgroepen verspreidt.
Volgens de onderzoekers weten steeds meer kiezers D66 te waarderen vanwege Jettens consistente boodschap over klimaat, innovatie en een sociaal-liberale koers. De partij presenteert zich nadrukkelijk als alternatief voor zowel centrumrechts als radicaal-links, en lijkt daarmee kiezers aan te trekken die eerder twijfelden tussen VVD, GroenLinks-PvdA en CDA.
PVV en GroenLinks-PvdA stabiel, VVD kruipt omhoog
De PVV blijft voorlopig de grootste partij, maar levert iets in: van 28 naar 26 zetels. Dat verlies lijkt beperkt, maar het verkleint de voorsprong op de rest aanzienlijk. GroenLinks-PvdA blijft vrijwel stabiel met 22 zetels, waarmee de gezamenlijke lijst van Frans Timmermans haar positie als tweede kracht behoudt — zij het op minimale afstand van D66.
De VVD, die eerder dit najaar wegzakte tot veertien zetels, krabbelt voorzichtig op. De partij stijgt in de nieuwe peiling naar zestien zetels, een toename die binnen de foutmarge valt, maar volgens de onderzoekers toch duidt op een positieve trend. De boodschap van lijsttrekker Dilan Yesilgöz – dat ze inzet op een ‘centrumrechts kabinet’ met VVD, D66, JA21, CDA en BBB – lijkt weerklank te vinden bij de eigen achterban. Veel rechtse kiezers willen vooral voorkomen dat GroenLinks-PvdA opnieuw in een regeringscoalitie belandt.
Een onderzoeker van Ipsos I&O verklaart de lichte stijging van de liberalen als volgt: “De VVD heeft een herkenbare boodschap die consistent wordt herhaald. Dat geeft kiezers vertrouwen. Na een periode van onduidelijkheid over koers en leiderschap zien we nu weer een voorzichtig herstel.”
Vier partijen op ramkoers richting verkiezingsdag
Met nog slechts vier dagen tot de verkiezingen is het verschil tussen de vier grootste partijen minimaal. De PVV leidt met 26 zetels, gevolgd door D66 en GroenLinks-PvdA met 22, en het CDA op 20. De VVD volgt daar vlak achter. Daarmee is de race volledig open – de kleinste verschuivingen in de laatste dagen kunnen nog grote gevolgen hebben voor de formatie.
Politiek analist Niels Dijkhuizen noemt het een “nek-aan-nekrace die we in jaren niet hebben gezien”. “De volatiliteit onder kiezers is enorm. Mensen wisselen makkelijker van partij dan vroeger, en dat maakt het speelveld onvoorspelbaar. Eén debat, één incident of één goed optreden in de media kan het verschil maken.”
Dat incidenten invloed hebben, blijkt wel uit het verhaal van Henri Bontenbal. Zijn misstap bij Nieuwsuur is volgens Ipsos I&O direct terug te zien in de data: binnen twee dagen na de uitzending verloor het CDA zichtbaar terrein. De partij probeert het tij inmiddels te keren met een nadruk op ‘verbinding en waarden’, maar de schade lijkt voorlopig niet volledig hersteld.
Peilingen: nuttig, maar met een korrel zout
Toch is het verstandig om niet te veel waarde te hechten aan de precieze cijfers, benadrukken de onderzoekers. De marges zijn klein, en de geschiedenis leert dat slotpeilingen vaak flink kunnen afwijken van de werkelijke uitslag. De cijfers bieden vooral een momentopname van de stemming onder kiezers.
Zo zat I&O Research, de voorganger van Ipsos I&O, in 2017 in totaal 22 zetels naast de uiteindelijke uitslag. GroenLinks, toen onder leiding van Jesse Klaver, werd gepeild op twintig zetels maar kwam uit op veertien. De VVD werd juist onderschat: die partij haalde geen 27 maar 33 zetels.
In 2021 gebeurde iets soortgelijks. D66 werd destijds ingeschat op negentien zetels, maar eindigde op 24 – vijf meer dan voorspeld. En in 2023 miste de peiling de enorme opmars van de PVV: Ipsos I&O voorspelde een stijging van zeventien naar 28 zetels, terwijl Geert Wilders uiteindelijk 37 zetels binnenhaalde. De foutmarge bedroeg toen maar liefst 24 zetels.
“Peilingen zijn nuttig als trendinstrument,” zegt politiek commentator Elodie Verweij. “Ze laten zien welke richting het opgaat, maar ze voorspellen geen verkiezingsuitslag. Zeker in de laatste dagen kan alles nog veranderen – van opkomst tot zwevende kiezers.”
De spanning stijgt
De campagneperiode is inmiddels in volle gang en de toon wordt scherper. Alle lijsttrekkers proberen de laatste dagen nog onbesliste kiezers aan zich te binden. Voor CDA-leider Bontenbal is het zaak vertrouwen te herstellen, terwijl Rob Jetten van D66 juist probeert zijn momentum vast te houden. Dilan Yesilgöz richt haar pijlen op de rechtse flank, en Frans Timmermans positioneert GroenLinks-PvdA als het sociale alternatief.
De laatste televisiedebatten en publieke optredens worden dus cruciaal. Een enkele sterke uitspraak of een goed moment kan de doorslag geven in een electorale race waarin elke zetel telt. Of, zoals een analist het samenvat: “Het wordt geen sprint, maar een fotofinish.”
De definitieve slotpeiling van Ipsos I&O wordt naar verwachting binnen enkele dagen gepubliceerd. Tot die tijd blijft het gissen – en telt elk interview, elk optreden en elke misstap dubbel.
