Het Openbaar Ministerie (OM) gaat niet in hoger beroep tegen de vrijspraak van presentator Jan Roos in de zaak rond vermeende opruiing. Daarmee komt er, bijna een jaar na de start van het strafrechtelijk onderzoek, een einde aan de strafzaak die losbarstte na een uitzending van het YouTube-kanaal RoddelPraat. De rechtbank in Leeuwarden sprak Roos begin november vrij. Volgens de rechter ontbrak voldoende bewijs dat zijn uitspraken aanzetten tot geweld. De toon was volgens de rechtbank absurdistisch en bedoeld om het publiek te laten lachen, niet om mensen daadwerkelijk tot actie te bewegen.
Achtergrond op de zaak
In november vorig jaar begon het OM een onderzoek naar Roos, mede-presentator van het online programma RoddelPraat. Aanleiding was een uitzending waarin hij de inwoners van Ameland op schertsende toon zou hebben aangespoord om zich te verenigen met symbolische ‘hooivorken en fakkels’ en journalisten die rond het Sunneklaasfeest verslag kwamen doen, te weren. De uitlatingen leidden tot verontwaardiging, maar ook tot discussie over satire, internetcultuur en de grenzen van de vrijheid van meningsuiting.
Het Sunneklaasfeest is een eeuwenoude traditie op Ameland. Het eiland onderhoudt rond dit winterfeest eigen mores en gebruiken, waarbij anonimiteit en dorpsgemeenschap een belangrijke rol spelen. Media-aandacht ligt er gevoelig. In eerdere jaren was er ook discussie over de wenselijkheid van camera’s en verslaggevers tijdens het evenement. In die context werden de opmerkingen van Roos geplaatst en door justitie als mogelijk strafbaar beoordeeld.
Oordeel van de rechter
De rechtbank keek naar het geheel van de uitzending: de toon, de context, het format en het beoogde publiek. Het oordeel viel uit in het voordeel van Roos. De uitspraken hadden weliswaar een ruige en prikkelende lading, maar waren in de kern absurdistisch en humoristisch bedoeld. Dat woog zwaar bij de vraag of er sprake was van het daadwerkelijk opruien tot geweld. De rechter vond het bewijs daarvoor onvoldoende.
Belangrijk was ook de interpretatie door het gemiddelde publiek. De rechtbank ging ervan uit dat de vaste kijkers van het programma de stijl kennen en niet geneigd zijn de woorden letterlijk te nemen. Daarmee ontbrak de noodzakelijke aanjagende werking richting strafbare daden.
Reactie van het OM
Het OM liet woensdagmiddag via BlueSky weten de uitspraak te respecteren en geen hoger beroep in te stellen. In de toelichting benadrukt justitie dat rechterlijke uitspraken in dit soort zaken altijd sterk afhankelijk zijn van de concrete situatie. Het OM zegt de zaak bewust te hebben voorgelegd om een rechterlijk oordeel over de gebruikte woorden te krijgen. Nu dat oordeel er ligt, legt het OM zich erbij neer.
Met het besluit om niet door te procederen komt er procesrechtelijk rust in de zaak. Een nieuwe weging door het gerechtshof blijft uit, waardoor de vrijspraak definitief is.
Reactie van Jan Roos en zijn advocaat
Roos reageerde eerder op X fel over de behandeling door de overheid. Hij stelde dat hij als een ‘zware crimineel’ was aangepakt vanwege een grap. Volgens hem onderstreept de vrijspraak de ruimte voor satire en scherpe commentaar binnen de vrijheid van meningsuiting. Zijn advocaat, Benzi Loonstein, laat aan het ANP weten dat Roos blij is met het uitblijven van hoger beroep. Volgens de raadsman had het nooit tot vervolging mogen komen en is er opluchting dat het strafrechtelijke traject nu is afgesloten.
Na de vrijspraak bereidt Roos een verzoek om schadevergoeding voor. Loonstein kan nog niet vooruitlopen op de hoogte of de precieze grondslag van het verzoek. Wel benadrukt hij dat gekeken wordt naar de manier waarop de zaak is aangepakt en wat dat voor zijn cliënt heeft betekend. Details over het verdere verloop volgen later.
Vrijheid van meningsuiting versus opruiing
De zaak raakt aan een principiële balans in het strafrecht: waar eindigt scherpe meningsuiting en begint strafbare opruiing? Opruiing is in Nederland verboden, maar niet elke opruiende klank is meteen strafbaar. Rechters wegen onder meer de context, de bedoeling, de bewoordingen en de kans dat uitlatingen leiden tot daadwerkelijk strafbaar handelen. Satire, ironie en overdrijving kunnen die kans verkleinen, zeker in formats die om hun over-the-top stijl bekendstaan.
Internetprogramma’s als RoddelPraat opereren op het snijvlak van entertainment, commentaar en satire. Dat maakt juridische beoordeling complexer. Het publiek is divers, fragmentarisch en ziet vaak losse fragmenten, los van context. In deze zaak oordeelde de rechtbank dat de absurde toon overheerste. Met het niet instellen van hoger beroep erkent het OM die uitkomst, zonder een algemeen oordeel te geven dat voor alle vergelijkbare gevallen geldt.
Wat is het Sunneklaasfeest?
Sunneklaas is een traditioneel winterfeest op Ameland, met wortels die teruggaan tot ver in de tijd. De gebruiken zijn lokaal bepaald en bestaan uit rituelen en optochten waarbij anonimiteit en groepsgevoel centraal staan. Die gesloten cultuur botst soms met de open blik van de media. In de afgelopen jaren is dat spanningsveld vaker onderwerp van debat geweest, zeker wanneer journalisten of bezoekers van buiten verslag doen of filmen. De discussie rond de uitzending van RoddelPraat past in dat bredere beeld van frictie tussen lokale traditie en publieke nieuwsgierigheid.
Mogelijke vervolgstappen en schadevergoeding
Met het wegvallen van hoger beroep is het strafrechtelijke gedeelte afgerond. De aandacht verschuift nu naar het aangekondigde verzoek om schadevergoeding. In het algemeen kunnen vrijgesproken verdachten in Nederland een vergoeding vragen voor gemaakte kosten of geleden schade door het onderzoek en de vervolging. Dat verloopt via een juridisch traject waarin de noodzaak en redelijkheid van kosten en schadeposten worden getoetst. Loonstein geeft aan dat er naar de mogelijkheden wordt gekeken, maar dat het te vroeg is voor concrete bedragen of termijnen.
Voor het OM betekent het besluit vooral dat het dossier gesloten kan worden. Justitie herhaalt dat de casus gericht was op het toetsen van de grenzen van uitlatingen in een specifieke context. Het oordeel van de rechtbank is leidend, maar heeft geen automatische doorwerking naar andere zaken met andere feiten en een andere toon of impact.
Betekenis voor online makers
Voor online makers en presentatoren is de uitkomst een signaal dat context, stijl en bedoeling zwaar wegen bij juridische beoordeling. Toch is het geen vrijbrief. Prikkelende taal, hoe satirisch ook, kan in andere omstandigheden wel degelijk als opruiend gelden, zeker als er aanwijzingen zijn dat publiek de woorden letterlijk oppakt of als de beoogde groep concreet en kwetsbaar is. Transparantie over toon en intentie, en reflectie op mogelijke effecten in de buitenwereld, blijven belangrijk.
Platforms spelen eveneens een rol. Fragmenten worden snel los gedeeld, waardoor grappen of hyperbolen uit hun omgeving raken. Dat kan de interpretatie beïnvloeden. Makers doen er goed aan te beseffen dat de rechter niet alleen naar de studio kijkt, maar ook naar bereik, verspreiding en de kans op navolging in de praktijk.
Samenvatting en vooruitblik
Het OM ziet af van hoger beroep in de zaak rond Jan Roos. De vrijspraak wegens onvoldoende bewijs en de absurde, humoristische context blijft daarmee in stand. Roos en zijn advocaat reageren opgelucht en bereiden een schadevergoedingsverzoek voor, waarvan de details nog volgen. De zaak onderstreept dat de grenzen tussen satire en strafbare opruiing per geval worden beoordeeld. Voor nu is de juridische rust teruggekeerd, maar het bredere debat over de ruimte voor scherpe satire online gaat onverminderd door. Wat vind jij: waar ligt de grens tussen hard lachen en gevaarlijk aanjagen? Laat het ons weten op onze sociale media.
Bron: shownieuws.nl
