Geert Wilders klinkt woensdagavond opmerkelijk opgelucht. In de hal van de Tweede Kamer zegt de PVV-leider met een glimlach dat oppositie voeren “veel leuker” is. Meteen volgt een waarschuwing aan partijen die zich opmaken voor coalitiegesprekken: “Maakt u uw borst maar nat.” Toch benadrukt hij dat regeren zijn doel blijft. “Dat doen we het liefste, dat is wat ik wil.”
Uitslag en exitpolls
Wilders volgt de eerste cijfers in zijn werkkamer, omringd door een kleine kring vertrouwelingen. De exitpolls die om negen uur binnenkomen zijn ontnuchterend: de PVV zakt van 37 naar 25 zetels. Tegen journalisten houdt Wilders de schadebeperking in stand. Het is, zegt hij, nog steeds “fors” en de “tweede beste uitslag ooit” voor zijn partij. Meermaals herhaalt hij dat er nog een kans is dat de PVV in de loop van de nacht alsnog de grootste wordt. Het klinkt berustend, maar wel strategisch: de telling is nog bezig, de koers blijft richting regeringsverantwoordelijkheid.
Zoektocht naar verklaringen
Het verlies wijt Wilders aan het front van partijen dat hem al tijdens de campagne uitsloot van een volgende regering. “Het was alle ballen op de PVV,” zegt hij. In zo’n dynamiek zouden kiezers, redeneert hij, sneller uitwijken naar partijen die wél mogen aanschuiven bij coalitieonderhandelingen. Als voorbeeld noemt hij JA21, dat volgens hem profiteerde van die perceptie. Het is een bekende strategie: de oorzaak buiten de eigen campagne houden, de druk bij ‘het politieke systeem’ leggen en de PVV presenteren als de partij die wordt tegengewerkt, maar desondanks overeind blijft.
Campagne in eigen regie
Op de vraag of zijn eigen optreden meespeelde, reageert Wilders kort: “Ik heb goed campagne gevoerd.” Het gebruik van “ik” is veelzeggend. De PVV-campagne stond zoals gebruikelijk strak onder zijn persoonlijke regie. De nummer twee, Sebastiaan Stöteler, verscheen slechts één keer in een tv-debat met andere nummers twee. Verder kreeg de rest van de PVV-lijst vooral de rol van flyeraars op straat, en dan nog pas tegen het einde van de campagne. In andere partijen zou zo’n werkwijze leiden tot gemor en interne spanning. Bij de PVV is dat anders. Daar bepaalt Wilders de strategie, en vrijwel iedereen legt zich daarbij neer. “We moeten het maar aan hem overlaten,” zei een PVV-Kamerlid eerder al, overtuigd dat de partijleider het zelf het beste kan.
Minder hard, minder zichtbaar
Wilders erkent achteraf dat hij “misschien niet zo extreem” campagne heeft gevoerd als anderen, en anders dan eerdere jaren. Hij zegt aan “behoorlijk wat debatten” te hebben meegedaan, al waren dat er niet veel. De voorbereidingen vonden volgens betrokkenen vaak plaats in de Tweede Kamer, met een kleine club PVV’ers. Maar op het podium, live op tv, maakte Wilders een vermoeide indruk. Bij aanvallen van andere lijsttrekkers over ruzie en chaos rond het kabinet-Schoof had hij zichtbaar weinig verweer. Dat kabinet, waar de PVV als grootste partij politiek gewicht droeg, kwam de afgelopen tijd geregeld onder vuur te liggen door spanningen en onduidelijkheid over de gezamenlijke koers. Die context bleef in de campagne doorwerken en voedde twijfels over de bestuurbaarheid.
Speculaties over ambitie
Bij concurrerende partijen rees de vraag of Wilders wel echt wilde winnen. Was het te ingewikkeld om 37 Kamerleden strak aan te sturen? Zou een kleinere fractie beter behapbaar zijn? Ook binnen de PVV klonken zulke geluiden zachtjes, met de suggestie dat Wilders mogelijk al vooruitkijkt naar het einde van zijn politieke loopbaan. Wilders zelf is daar ondubbelzinnig over: “U bent tot mijn tachtigste nog niet van mij af.” Met zijn 62 jaar lijkt hij die speculaties te willen smoren en het beeld te herstellen van een partijleider met lange adem en onverminderde ambitie.
Reacties op concurrenten
Opvallend is de beheerste toon richting politieke tegenstanders. Wilders feliciteert D66-leider Rob Jetten meerdere keren en wenst Frans Timmermans het allerbeste nu die stopt als leider van GroenLinks-PvdA. Waar Timmermans in de campagne het “einde van het tijdperk Wilders” aankondigde, weigert Wilders na de uitslag te sneren. “Ik ga daar helemaal geen vervelende dingen over zeggen,” zegt hij, doelend op Timmermans’ vertrek. Het past bij de rol die Wilders op deze avond lijkt te kiezen: zelfverzekerd, maar niet provocerend, en klaar voor welke positie de formatie hem ook toebedeelt.
Gevolgen en scenario’s
Politiek-strategisch is 25 zetels nog altijd veel. Het geeft de PVV in de Kamer substantieel gewicht, of dat nu in de coalitie of in de oppositie is. Als een cordon van partijen de PVV buitensluit, en zij wel onder elkaar een meerderheid vinden, bereidt Wilders zich hoorbaar voor op een stevige oppositierol. Zijn waarschuwing aan potentiële coalitiepartners is duidelijk: reken op felle controle, scherpe debatvoering en veel zichtbaarheid. Tegelijk laat hij de deur naar regeringsdeelname open: “Regeren, dat is wat ik wil.” Die dubbele boodschap vergroot de onderhandelingsruimte. Ze houdt bovendien de eigen achterban bij elkaar: wie hoopt op meeregeren hoort dat terug, wie snakt naar een confronterende oppositie krijgt daar eveneens perspectief op.
Waar draait het in de komende dagen om? Ten eerste om de definitieve uitslag en eventuele verschuivingen ten opzichte van de exitpolls. Ten tweede om de vraag of partijen die de PVV uitsluiten voldoende onderlinge basis vinden voor een stabiele coalitie. Ten derde om de tactiek van Wilders zelf: zoekt hij actief de regeringsonderhandeling op, of kiest hij voor maximale profilering buiten het kabinet? De ervaring leert dat de PVV in de oppositie effectief kan zijn met moties, media-initiatieven en scherp debat. Maar regeren blijft voor Wilders de ultieme graadmeter voor succes.
Context en achtergrond
De PVV ging de campagne in met het gewicht van de vorige verkiezingswinst: 37 zetels, een ongekende sprong in de recente Nederlandse politieke geschiedenis. Dat maakte de partij de onmiskenbare blikvanger in de politieke arena. Tegelijk riep die positie nieuwe vragen op, bijvoorbeeld over interne organisatie, fractiediscipline en de kunst van het compromis in coalitieverband. De aanhoudende discussies over het kabinet-Schoof voedden twijfel over de uitvoering en het leiderschap binnen de bredere regeringssamenwerking. In dat kader is de neergang in de exitpolls te lezen als een correctie, maar niet als een afstraffing: de PVV blijft een van de grootste politieke krachten en houdt een stevige claim op invloed.
Vooruitblik
De politieke werkelijkheid na deze verkiezingsavond zal snel vorm krijgen. Informele verkenningen gaan vrijwel meteen van start, gevolgd door de eerste gesprekken over haalbare combinaties. Of Wilders aan tafel komt, hangt deels af van de opstelling van andere partijen. Wat zeker is: hij bereidt zich hoorbaar voor op beide routes. In zijn woorden klinkt opluchting, maar ook honger naar macht. Oppositie mag dan “leuker” zijn, regeren blijft het einddoel. De komende weken tonen of die ambitie wordt beloond, of dat de PVV opnieuw de rol van buitenstaander omarmt en het politieke spel in de Kamer op scherp zet.
Samengevat: Wilders laveert tussen berusting en strijdlust. De PVV levert in, maar blijft relevant. Daarmee verschuift het politieke zwaartepunt niet alleen in zetels, maar vooral in strategie. Hoe die strategie uitpakt, zien we snel. Wat vindt u: moet de PVV alles op regeren zetten, of juist vol voor oppositie gaan? Laat het ons weten via onze sociale media.
