Rob Jetten staat als kersvers politiek leider van de grootste fractie in de nieuwe Tweede Kamer voor een lastige opgave. Met 26 zetels heeft D66 een stevige basis, maar het beeld dat blijft hangen is dat de regie in Den Haag niet vanzelfsprekend bij hem ligt. Zijn voorzichtige toon in interviews en optredens maakt dat anderen het tempo lijken te bepalen, terwijl D66 juist zou moeten sturen.
Een grote winst, maar geen vanzelfsprekende macht
Na verkiezingen is het normaal dat de grootste partij het initiatief pakt in de formatie. Die partij zet de lijnen uit, bepaalt het gesprekstempo en nodigt anderen uit om aan te schuiven. Dit keer oogt de dynamiek anders. Ondanks de winst lijkt de invloed van D66 direct onder druk te staan. De Kamer is naar rechts opgeschoven. Meerdere partijen voelen zich gesterkt en claimen invloed. Daardoor is er minder ruimte voor het klassieke patroon waarin de grootste partij de toon zet.
Jetten wil samenwerken en een nieuwe politieke cultuur bevorderen. Hij spreekt over openheid, eerlijkheid en onderling vertrouwen. Maar de realiteit van macht en meerderheden blijft onverbiddelijk. Zonder slimme onderhandelingsposities en duidelijke prioriteiten is samenwerken al snel volgen in plaats van leiden.
Voorzichtige toon voedt twijfel over regie
In de eerste weken na de verkiezingen klonk Jetten vooral behoedzaam. Hij liet zien te willen verbinden, maar vermeed scherpe keuzes in het openbaar. Dat kan verstandig zijn in een vroeg stadium, maar het voedt ook de indruk dat anderen het initiatief nemen. Juist nu de nieuwe verhoudingen vragen om richting, wordt voorzichtigheid al snel uitgelegd als afwachten.
Het gevolg is een diffuus beeld. D66 is de grootste, maar wekt niet de indruk dat de partij de lijnen uitzet. Ondertussen profileren anderen zich krachtig en nemen zij posities in die later moeilijk te kantelen zijn.
Relatie met vvd is gespannen
Een sleutelvraag is hoe D66 zich verhoudt tot de VVD. Traditioneel is die partij onmisbaar voor meerderheden. Jetten werd gevraagd of hij snel in gesprek gaat met VVD-leider Dilan Yesilgöz om de band te versterken. Zijn antwoord was afwachtend. Hij koppelde het aan het verloop van het Kamerdebat, de verkiezing van de Kamervoorzitter en enkele andere processtappen.
De spanning is voelbaar. De VVD wil niet als onderdeel van een links blok worden gezien, uit vrees kiezers van zich te vervreemden. D66 wil juist laten zien dat er breed samengewerkt kan worden, ook over de klassieke scheidslijnen heen. Het resultaat is een soort patstelling: iedereen kijkt naar elkaar, niemand zet de eerste stap. Voor een grootste partij die richting wil geven, werkt dat beeld niet in het voordeel.
De kwestie rond informateur weijers
Het gedoe rond informateur Hans Weijers beschadigde het beeld van regie. Weijers werd aangesteld om het proces te begeleiden, maar stapte al snel op vanwege eerdere stevige uitspraken over Yesilgöz. Jetten presenteerde de beslissing om door te schakelen als een voorbeeld van nieuwe bestuurscultuur: fouten erkennen, corrigeren en doorgaan.
Critici stellen dat zo iemand vooraf volledig gescreend had moeten zijn. In plaats van koers zetten, moest D66 herstellen en repareren. Dat kostte energie en voedde het idee dat het initiatief elders ligt. Ook symbolisch was het een tegenslag: juist de informateur moet stabiliteit uitstralen, niet controverses oproepen.
Machtsverschuiving naar rechts
De verhoudingen in de Kamer zijn veranderd. Aan de rechterflank hebben partijen als PVV, BBB, JA21 en FVD meer ruimte om de agenda te kleuren, met stevige nadruk op migratie, veiligheid en bestuur. Voor D66 betekent dit dat samenwerking buiten de traditionele linkse hoek onvermijdelijk is.
Daar wringt het op meerdere fronten. Het profiel van D66 botst op cruciale dossiers met dat van de rechtse partijen. De VVD blijft onmisbaar voor een meerderheid, maar houdt de kaarten tegen de borst. Zonder rechtse partners is een stabiel kabinet nauwelijks te vormen. Als de grootste partij afhankelijk is van anderen die geen haast maken, ontstaat het beeld van verlies aan controle, ook als er op de achtergrond hard wordt gewerkt.
Dilemma’s voor d66 aan de onderhandelingstafel
Jetten hamert op vertrouwen en andere omgangsvormen. Dat is waardevol, maar geen vervanging voor harde cijfers. Vroeg of laat komt het aan op keuzes. Welke prioriteiten van D66 blijven overeind, en waar valt te schuiven? Hoeveel ruimte is er voor compromissen zonder het eigen profiel uit te hollen? En welke partners durven zich te binden aan een partij die het voortouw claimt, maar nog zoekt naar het juiste tempo?
Het is aan D66 om die kaarten op tafel te leggen. Een herkenbare agenda helpt om richting te geven. Door helder aan te wijzen wat ononderhandelbaar is en waar wel speling zit, kan de partij momentum terugwinnen. Anders trekken anderen de piketpaaltjes en resteert voor D66 vooral het bijsturen op details.
Gevoelige thema’s naderen de kern
Op de achtergrond speelt de discussie over gevoelige onderwerpen, zoals abortus. Dat soort thema’s raakt aan identiteit en kernwaarden en kan in formatietijd snel escaleren. D66 profileert zich hier traditioneel sterk op. Maar hoe scherper het profiel, hoe moeilijker het wordt om onderhandelingsruimte te vinden zonder de achterban te verliezen.
Het maakt duidelijk dat de strijd om de regie niet alleen over proces gaat, maar ook over ideologische speelruimte. Wie de toon wil zetten, moet duidelijk maken welke waarden leidend zijn en hoe die in beleid worden vertaald, ook als de Kamer naar rechts is opgeschoven.
Wat nu voor jetten en d66
De komende weken worden beslissend. Formatiegesprekken worden concreter en schuiven richting harde afspraken. Daarmee slinkt de ruimte om lastige keuzes vooruit te schuiven. De hamvraag is of Jetten zijn behoedzame toon kan omzetten in tastbare stappen die zowel vertrouwen wekken als richting geven.
D66 is de grootste partij. Dat is een mandaat om te leiden, niet alleen om te bemiddelen. Als de partij erin slaagt de eigen prioriteiten scherp te formuleren, partners gericht te benaderen en een werkbare meerderheid te verkennen, kan het initiatief terugkeren. Lukt dat niet, dan zullen anderen de koers uitzetten en dreigt voor D66 de rol van passagier in plaats van bestuurder.
Kern van het moment: winst is nog geen macht. Regie vraagt om keuzes, tempo en een verhaal dat coalitiepartners en kiezers overtuigt. De komende ronde laat zien of D66 die sleutel durft om te draaien. Wat vind jij van de aanpak van Jetten tot nu toe? Laat het ons weten op onze socials.
Bron: trendyvandaag.nl
