Wetenschappers van gerenommeerde universiteiten zoals Stanford, Yale, MIT en Cambridge slaan alarm over een nieuwe ontwikkeling in de wereld van synthetische biologie: zogeheten ‘spiegelleven’. Deze kunstmatige bacteriën, opgebouwd uit moleculen die de omgekeerde structuur hebben van alles wat in de natuur voorkomt, zouden een ramp kunnen veroorzaken van ongekende proporties. Volgens een nieuw rapport in het wetenschappelijke tijdschrift Science vormt spiegelleven een serieus gevaar voor het voortbestaan van het leven op aarde.
Maar wat is spiegelleven precies?
Spiegelleven verwijst naar synthetisch gecreëerde organismen die zijn opgebouwd uit moleculen die het spiegelbeeld zijn van de natuurlijke bouwstenen van het leven. Normaal gesproken zijn DNA en eiwitten opgebouwd uit zogeheten ‘linksdraaiende’ of ‘rechtsdraaiende’ moleculen. Bij spiegelleven worden deze omgedraaid. Het resultaat is een compleet nieuw type micro-organisme dat het menselijk lichaam – en dat van dieren en planten – simpelweg niet herkent.
En juist daarin schuilt het gevaar.
Doordat deze bacteriën een volledig andere moleculaire opbouw hebben dan alles wat in de natuur voorkomt, kunnen ze ongemerkt het lichaam binnendringen. Ons immuunsysteem is er niet op gebouwd om deze indringers te detecteren, laat staan te bestrijden. Mocht een dergelijk organisme ooit per ongeluk uit een laboratorium ontsnappen, dan zouden we geen idee hebben hoe het te stoppen. Geen afweer, geen diagnose, geen behandeling – en dus ook geen controle.
De wetenschappers vergelijken spiegelleven met een invasieve soort die zich razendsnel kan verspreiden, zonder natuurlijke vijanden of biologische rem. Hun aanpassingsvermogen zou hen in staat kunnen stellen om ecosystemen te verstoren, ziektes te veroorzaken die we niet kunnen genezen, en zelfs wereldwijde gezondheidscrises te ontketenen.
Hoe groot is het risico?
Groot. Zelfs een klein beetje van dit type bacterie in het milieu kan volgens de onderzoekers blijvende gevolgen hebben. In hun woorden: “Net als een invasieve soort zonder natuurlijke vijanden, vrezen we dat spiegelbacteriën zich razendsnel kunnen verspreiden, evolueren en diversifiëren.” En erger nog: het zou kunnen dat we pas ontdekken dat ze bestaan als het al te laat is.
Wat maakt spiegelbacteriën zo moeilijk te stoppen?
Het grootste probleem is hun ‘onzichtbaarheid’. Omdat hun bouwstenen anders zijn dan die van natuurlijke organismen, werken onze standaard opsporingsmethoden niet. Immuunsystemen slaan niet aan, antibiotica zijn mogelijk ineffectief, en zelfs laboratoriumapparatuur kan moeite hebben om ze te detecteren.
Daarom pleiten wetenschappers nu voor een wereldwijd verbod op het creëren van spiegelleven.
Hun advies is helder: begin er niet aan. In het rapport staat: “We adviseren dat onderzoek dat als doel heeft om spiegelbacteriën te creëren niet wordt toegestaan. Financiers dienen ook duidelijk te maken dat zij dergelijke projecten niet zullen steunen.”
Ook het maken van losse onderdelen zoals spiegel-DNA of -eiwitten moet worden vermeden, zeggen ze. De wetenschappers willen het onderzoek naar de risico’s niet stoppen, maar dat kan volgens hen prima zonder daadwerkelijk spiegelorganismen te bouwen. Ze stellen voor om vooral te kijken naar vragen als: hoe zou ons immuunsysteem reageren? Hoe kunnen we deze bacteriën opsporen als ze er toch komen? En wat voor biosurveillance-systemen zijn nodig om voor te blijven op dit soort synthetische dreigingen?
Het belang van voorzorg is duidelijk.
Wetenschappers wijzen erop dat micro-organismen zich extreem snel en ver verspreiden. In eerdere studies vonden onderzoekers al levende bacteriën en schimmels in de bovenste lagen van de atmosfeer – inclusief schadelijke soorten zoals E. coli. Als dat al lukt met natuurlijke bacteriën, wat kunnen synthetische doen die nergens door worden afgeremd?
Het creëren van spiegelbacteriën is allang geen sciencefiction meer. De technologie bestaat. En áls ze er eenmaal zijn, is er geen weg terug. Vandaar de dringende oproep van topwetenschappers: stop ermee voordat het begint.
Soms is voorzichtigheid geen overdreven angst, maar gewoon gezonde bescherming. Zeker als het om het voortbestaan van al het leven op aarde gaat.
